İMAN - İHSAN İLİŞKİSİ
Hz. Peygamber (s.a.v) bir gün mescitte ashabıyla birlikte iken beyaz elbiseli bir adam gelir ve şu soruları sorar:
İman nedir?
Hz. Peygamber: Allah’a, meleklerine, Allah’a kavuşmaya, peygamberlerine ve öldükten sonra dirilmeye inanmandır, der.
İslam nedir?
Hz. Peygamber: Allah’a kulluk görevlerini yerine getirmen ve O’na hiçbir şeyi ortak koşmaman, namazı dosdoğru kılman, farz edilmiş olan zekatı vermen ve Ramazan ayında oruç tutmandır, der.
İhsan nedir?
Hz. Peygamber (s.a.v) : Allah’ı görüyor gibi kulluk görevlerini yerine getirmendir. Sen O’nu görmesen de O, seni görmektedir, der.
Kıyamet ne zaman?
Hz. Peygamber(s.a.v) : Bu meselede sorulan, sorandan daha bilgili değildir, der ve : “Kıyamet vakti hakkındaki bilgi ancak Allah katındadır…” (Lokman 31/34) ayetini okur. Beyaz elbiseli adam gittikten sonra da: “Bu adamı tanıdınız mı?” diye sorar. Orada bulunanlar: “Hayır, tanıyamadık. Belli ki, uzaklardan gelmiş, fakat üstü-başı tertemiz olmasına bir anlam veremedik,” derler. Bunun üzerine Resulullah (Aleyhisselam ): Şöyle buyurdu: “O, Cibril’di, size dininizi öğretmeye geldi…” (Buhari, İman 37; Müslim, İman 1).
İNANÇ VE DAVRANIŞLARDA İHSAN
İmanın kalpte, İslam’ın fiiliyatta/davranışlarda olduğu gerçeği göz önünde tutulduğunda; İslam başlangıç noktası, iman bir üst aşaması, ihsan ise inancın en üst derecesidir. Yüce Allah’ın; her şeyi ihsanla (güzel) yarattığını bildiren ayette(Secde 32/7) ihsan kavramı bu anlamdadır. “Yaptığı işi güzel yapmak ve başkasına iyilik yapmak ” anlamına uygun olarak lütufkar ve cömertlik başta olmak üzere, Allah’a karşı hissettiği derin saygı ve bu halin ürünü olan bütün iyi davranışları kapsar:
“Allah’ın sana verdiklerinden( O’nun yolunda harcayarak) ahiret yurdunu ara; ama dünyadan da nasibini unutma. Allah sana nasıl ihsan ettiyse sen de başkalarına öyle iyilikte bulun. Bozgunculuğu arzulama. Şüphesiz Allah bozguncuları sevmez.”( Kasas 28/77)
Hz. Ali (r.a.): “İnsanlar işlerini ihsanla yapmalarına göre değer kazanır” derken bunu kastetmiş olmalıdır. Bu yüzden kişinin yaptığı bir işin ihsan seviyesine ulaşabilmesi için, neyi nasıl yapması gerektiğini doğru bilmesi kadar, bu bilgiyi bütün samimiyetiyle önce inancına sonra da eylemlerine dönüştürmesi son derece önemlidir:
“İnsanlardan kimi Allah’a sınırda kulluk eder. Eline bir imkan geçse rahatlar; başka bir sıkıntı gelse yüz çevirir. Böylesi dünyayı da kaybeder ahireti de. Apaçık kayıp budur işte. (Hac 22/11)
İnançta samimiyetin ve Yüce Allah’a tam teslimiyetin ne denli önemli olduğunu anlamak için şu ayete bakmak yeterli:
“Denizde başınıza bir sıkıntı gelse yardıma çağırdığınız herkes kaybolur; Yalnız Allah kalır. Allah sizi kurtarıp karaya çıkardı mı, yüz çevirirsiniz. İnsan, yapılan iyiliği görmez. (İsra 17/67)
AHLAK VE İHSAN
Özellikle modern zamanlarda ibadetle ahlak arasında var olması gereken sıkı ilişkiyi, birbirinden ayırmak gibi yanlış bir yol izlendiği aşikardır. “…Namaz kılmadığına bakma, onun kalbi temiz…” söylemi bu anlayışın ürünüdür. Oysa “ ahlak ibadetin gayesidir “ anlayışından yola çıkıldığında ahlakla ibadet arsında sıkı bir sebep-sonuç ilişkisinin var olduğu görülür. Öyle ki; ibadetsiz olarak inançlı kalabilmek ne kadar zorsa, hikmetini kaybettiğinden dolayı bir tür bedensel hareketlere dönüşen namazın da maksadına uygunluğunu koruması o kadar zordur. Zira; “Namaz, çirkinliklerden ve kötülüklerden alıkoyar…” (Ankebut 29/45)
İbadetlerin hedefi; yeryüzünde “ahlaklı ve adil müminler “ inşa etmek olduğuna göre bu hedefe ulaşabilmek için ibadetlerin insan davranışlarına “güzel ahlak” olarak yansıması ve sosyal hayatta da varlığını iyiden iyiye hissettirmelidir. Aksi takdirde dinle kişilik arasındaki ilişkiyi tesis etmeleri zorlaşacak olan Müslümanların hak ve hakikat kavramını kaybetmeleri kaçınılmaz olacak, bu yüzden yeryüzündeki varlık nedenleri de tartışılır hale gelecektir.
DAVRANIŞLARDA İHSANA BİR ÖRNEK
Süte su katmayan kız ve Ömer b. Abdülaziz:
Hz. Ömer devridir. Halife, her zaman yaptığı gece denetimlerinden birinde, süt satarak geçimini sağlayan bir anne ile kızının konuşmalarını duyar. Anne kızına; bugün sütün az olduğunu, bu yüzden biraz su katmasını söylemektedir.
Kız: Anne, nasıl olur, süte nasıl su katabiliriz? Hem Halife Ömer’in bu konuda kesin talimatı var, hem de çok kötü bir şey bu, der.
Anne ısrarla: Kızım biraz su katmakla ne olur, hem kimin haberi olacak, gecenin bu saatinde kim bizi görecek? Der.
Kız: Anne, hiç kimse duymasa da, görmese de Allah görüyor ya yetmez mi? Der.
Hz. Ömer (r.a.),bu yiğit ve inançlı kızın söylediklerini pek beğenir ve gelini olmasını arzu eder. Daha sonra konuyu oğlu Asım’a açar, görüşmeleri başlatır ve bu kızla oğlunu evlendirir.
Adaletiyle meşhur olan ve bu yüzden de “ ikinci Ömer “ olarak anılan Emevi Halifesi Ömer b. Abdülaziz, “ ihsan inancı gereği süte su katmayan” işte bu kızın torunudur.
Ezcümle, yukarıdaki tablo karşısında başımızı iki elimizin arasına alıp ve kendimizi sorgulamamız gerekir: Biz bu kıssadaki anne miyiz, kız mı?
FANİ DUNYA RADYO FORUM
