Gıybet, kardeşinin ölü etini yemektir
YÜCE Allah sosyal ahlakın diğer damarlarına girerek insan onurunu, haysiyetini, şerefini incitecek tüm davranışları yasaklar arasına koymaktadır. Aşağıdaki ayet bunu açıklamaktadır:
"Ey iman edenler! Zandan çok sakının. Çünkü zannın bir kısmı günahtır. Birbirinizin ayıplarını araştırmayın. Birbirinizin arkasından gıybet etmeyin. Sizden biriniz ölü kardeşinin etini yemeyi ister mi? İşte bakın bundan tiksindiniz. Allah'a saygı duyun. Şüphesiz Allah, tövbeleri kabul eden ve merhamet sahibidir" (Hucurat, 12).
Hazreti Peygamber de "Zandan sakının, çünkü zan, sözün en yalanıdır" (Buhari, Vesaya, 8; Nikâh, 45; Müslim, Birr, 38; Tirmizi, Birr, 56). Hz. Peygamber zandan sakınmayı emreden hadisinin devamında, "İnsanların konuşmalarına kulak vermeyin, tecessüs etmeyin" (Buhari, Vesaya, 8 demiştir. Başka bir hadisinde de "Sen insanların gizli saklı kusurlarının peşine takılacak olursan onları bozarsın veya bozulacak noktaya götürürsün" buyurduğu rivayet edilmektedir.
Aslında ayetin bu kısmı hem basın ahlakının hem de sosyal ahlakın temeli, temel kuralı olmalıdır. İnsanların ayıplarını, gizli meselelerini veya mahremlerini araştırmayı amaç edinenler, hem fertlere hem topluma hem de kendi dini şahsiyetlerine zarar vermektedirler.
Gıybet nedir? Sorunun cevabını bir hadisle verebiliriz: "Hz. Peygamber, 'Gıybetin ne olduğunu biliyor musunuz?' diye sorunca ashab, 'Allah ve peygamberi daha iyi bilir' dediler. Hz. Peygamber, 'Gıybet, kardeşinden hoşuna gitmeyecek bir tarzda söz etmendir' dedi. 'Peki benim sözünü ettiğim husus kardeşimde var ise ne olur?' diye sorulunca, 'Eğer söylediğin şey onda var ise onun gıybetini yapmış olursun, eğer onda yoksa iftira etmiş olursun' dedi" (Müslim, Birr, 70).
İşte bu hadis gıybetin ne olduğunu tanımlayıp açıklamaktadır. Burada soracağımız diğer bir soru şudur: Yüce Allah neden ölü kardeşinin etini yeme benzetmesi yapmıştır? Bize göre bunun iki cevabı vardır:
a) Bu benzetme tiksinti meydana getirip bu davranıştan insanı caydırmak için yapılmış olabilir. Hucurat 10'da müminleri kardeş ilan ettiğinden dolayı, müminin mümin kardeşinin gıybetini yapması konusunda kardeş eti yemek şeklinde benzetme yapmış ve insanı tiksindirmiştir.
b) Bir mümin bir mümin kardeşini yüzüne karşı ağır şekilde tenkit ederse onu incitir. Bu incitme haramdır. Ama mümin kardeşi yanında yoksa, onun gıybetini yapması onu incitmez. Bu tıpkı ölünün vücuduna açılan yarayı duymaması gibidir.
Sen onun gıybetini yaptığında acını duymuyor ve o zaman sen ölü olan kardeşinin etini yemiş oluyorsun.
Zandan kaçınmanın, ayıpları araştırmanın, gıybet etmek gibi kötü ahlaktan vazgeçmenin yollarından biri ayetin başındaki iman ve son kısmında yer alan Allah'a saygı duymak dediğimiz takva duygusunu harekete geçirmektir. Bunları ahlakın temellerine koyduğumuzda, bu çirkin davranışlardan uzaklaşmamız kolaylaşacaktır.
Yüce Allah'a saygı duyan mümin, O'nun emirlerini de yerine getirecektir. Müminler zanna uyar, birbirinin ayıplarını araştırır ve gıybet yaparlarsa, kısaca bu günahları işlerlerse bir çıkış yolu yok mudur?
Yüce Allah ayetin sonunda tövbeleri kabul edici olduğunu söyleyerek bu günahları işleyenlere tövbe etmelerini emretmektedir. Tövbe edip Allah'ın merhametine sığınmalarını bir çıkış kapısı olarak onlara sunmaktadır.
FANİ DUNYA RADYO FORUM
