Tövbe Yeniden Var Olma
İnsan kelimesi, unutmak ve hata etmek anlamına gelen nisyan kökünden gelmektedir. Aynı zamanda insan beşerdir. Beşer olmak ise hata yapmayı, kusurlu ve noksan olmayı içinde barındırır. Ayıp ve kusurlardan münezzeh olan Cenab-ı Allah’ın karşısında aciz bir kul olduğumuzu hatırlatır.
Sözlükte; dönmek ve vazgeçmek anlamına galen tövbe, günah ve hataların verdiği iç sancısı, kötü huyları iyi huylarla değiştirme çabasıdır. Dini ıstılahta tövbe, insanın işlediği günahın farkında olup pişmanlık duyması ve Allah’tan affedilmeyi talep etmesidir. Tövbe etmeye sebep olan günah ve nedamet kelimeleri de bu konuda üstünde durulması gereken kavramlardandır. Günah, Arapça “cünah” kelimesinden gelir. Suç, hata, olumsuz durum anlamına gelmekle birlikte bütünden ayrılış, genel düzene aykırı olma ve nizama başkaldırma manalarını da içermektedir. Terim olarak ise ilahi emir ve yasaklara aykırı davranış ve tavır içinde olmaktır. Nedamet; vicdanın rahatsız olmasıyla birlikte ortaya çıkan derin bir pişmanlık duygusu ve iç sıkıntısıdır. Kişi, bu ruh hâlinden bir an önce kurtulmak ister ve tövbeye yönelir.
Tövbe, Allah’ın kullarına sunmuş olduğu en büyük nimetlerden biridir. Allah’ın kuluna verdiği değerin, sevgi, merhamet ve bağışlayıcılığın bir göstergesi, kulun da yüce Allah’a olan sevgi, saygı ve teveccühünün bir nişanesidir. Bu sebeple Allah, çeşitli ayetlerde kullarını tövbeye, günahlardan arınmaya, iyiliğe ve mükâfata çağırarak şöyle buyurmaktadır: “Ey müminler! Hepiniz toptan Allah’a tövbe ediniz ki kurtuluşa eresiniz.” (Nur, 24/31.), “Kim bir kötülük yapar veya nefsine zulmeder de sonra Allah’tan mağfiret dilerse Allah’ı çok bağışlayıcı ve esirgeyici bulacaktır.” (Nisa, 4/110.) Hz Peygamber (s.a.s.) de: “Kulunun tövbe etmesinden dolayı Allah Teâlâ’nın duyduğu memnuniyet, sizden birinin ıssız bir çölde kaybettiği devesini bulduğu zamanki sevincinden çok daha fazladır.
(Tirmizi, Sıfatü’l-kıyame, 49.)” buyurmak suretiyle tövbenin Allah ile kul arasındaki iletişim ve bağı güçlendiren özel bir ilişki olduğuna işaret eder.
Hz. Peygamber (s.a.s.) “Âdemoğullarının hepsi günahkârdır. Günahkârların en hayırlıları ise tövbe edenlerdir.” (İbn Mace, Zühd, 30.) buyurarak hiçbir insanın günah işlemekten beri olmadığına, asıl olanın ise günah işlememek değil yapılan hatadan dönmek ve günahta ısrar etmemek olduğuna dikkatimizi çeker. Kur’an-ı Kerim’de farklı sure ve ayetlerde değişik gayelere matuf olarak zikredilen Âdem-İblis kıssası yer alır. (Araf, 7/19-23.) Bu kıssada Âdem (a.s.) tövbeyi, İblis ise günahta ısrar etmeyi, kibri, gururu ve aldanmayı temsil eder. Yani âdemoğlu hata yapabilir ama yaptığı hatadan pişmanlık duyarak tövbe etmeyi de bilir. Ancak İblis yani şeytan günah ve isyanda direnir ve yolunu kaybedenlerden olur.
Tövbe fıtri bir gereksinimdir. Günah ve suç işlemeye meyilli olan insana günahından dönme fırsatı verir. Kişi, yaşadığı pişmanlığı Allah’a arz ederek iç dünyasında ortaya çıkan gerilim ve çatışmadan kurtulur. Ruhsal olarak rahatlar ve günah yüküyle gezmekten kurtulur. Tövbenin insan psikolojisi üzerinde de olumlu etkileri vardır. İnsanın yapmış olduğu hatalardan dolayı pişmanlık duyması ve tövbeye yönelmesi, geçmişini silip iyi bir insan olarak hayatına devam etmeyi istemesi psikolojik açıdan da bir terapi değeri taşımaktadır. Bağışlama ve bağışlanma eyleminin öfke, kırgınlık, korku, değersizlik hissi gibi birçok olumsuz duygu hakkında bir dönüşüm sağlayacağı düşünülmektedir. Böyle olması hâlinde kişi, olumsuz duygu ve düşüncelerinden kolaylıkla sıyrılabilecek ve huzura erişecektir. Hz. Peygamber (s.a.s.) “İyilik; nefsinin kendisine ısındığı, kalbinin mutmain olduğu, huzura erdiği şeydir ve ahlakın güzel olmasıdır. Günah ise kalbini ve vicdanını rahatsız eden, insanların duyup öğrenmesinden hoşlanmadığın şeydir.” (Müslim, Birr, 5.) buyurarak insanın yaratılışında mevcut olan iyilik ve kötülük yapabilme eylemine ve bu eylemlerin kişinin iç dünyasını ve ruhsal hayatını nasıl etkilediğine dikkat çekmektedir.
Tövbe, ümitsizliğin de panzehridir. Sürekli günah ve suç işleyerek iç dünyasını kirleten insan, zaman içerisinde kendisine olan saygısını da kaybedebilir ve derin bir ye’s içine düşebilir. İşte tüm bunlara karşı tövbe bir ümit kapısıdır, kendine yeni bir sayfa açmaktır. Kur’an-ı Kerim’de “Ey çok günah işleyerek kendilerine kötülük etmede aşırı giden kullarım! Allah’ın rahmetinden ümidinizi kesmeyiniz. Allah dilerse bütün günahları bağışlar. Çünkü Allah çok affedicidir, merhamet ve ihsanı fazla olandır.” (Zümer, 39/53.) buyrulmaktadır. Günah ruhun kiri, tövbe ise cilasıdır.
Tövbe, her daim istikamet üzere olmaktır. Tali yollarda dolaştıktan sonra tekrar ana yolu bulma ve ana yola çıkma hâlidir. Bu sebeple tövbe, insana daima kendini yenileme ve denetleme fırsatı verir. Müslümanların, beş vakit namazın her rekâtında Fatiha suresini okuması ve her seferinde “Bizi dosdoğru yola ilet.” diye dua etmesi boşuna değildir. Hz. Peygamber’in “Ey insanlar! Allah’a tövbe edip O’ndan af dileyiniz. Zira ben O’na günde yüz defa tövbe ederim.” (İbn Mace, Edeb, 57.) buyurması ve günahlardan korunmuş bir kul olarak bunu yapmaya devam etmesi insanın peygamber de olsa hata yapmaktan uzak olmadığının, aciz bir kul olarak daima Allah’a yönelmesi ve saygı duyması gerektiğinin de bir ifadesi olsa gerek.
FANİ DUNYA RADYO FORUM
