DİŞ GICIRDATMA - BRUKSİZM
Bruksizm (Diş Gıcırdatma), genellikle uyku sırasında dişleri bilinç dışı bir şekilde sıkarak yapılan bir eylemdir. Bu normal olmayan bir durumdur ve oldukça rahatsız edici bir ses ortaya çıkar. Genellikle bu alışkanlık kişi tarafından pek farkedilmez.
Bruksizmi olan kişilerin yüzde 5 ile 10 arası bir kısmı dişlerine uyguladıkları kuvvet sonucu dolguların ve dişlerin kırılması gibi zararlara yol açabilmekte, bir kısmı da çene eklemi disfonksiyonlarından şikayetçi olmakta ve sabahları sebepsiz baş ağrısı ve kas ağrıları çekmektedirler. Bruksizmin psikolojik ve fiziksel birçok sebebi olabilmektedir, fakat bunlar arasında en öncelikli olanı strestir. Stresin arttığı dönemlerde bruksizm de şiddetlenir.
Çocuklarda Diş Gıcırdatma (Bruksizm)
Çocukların da uyku sırasında dişlerini gıcırdattığı aileler tarafından söylenmektedir. Hatta bazen gün içersinde de çocuklarının dişlerini gıcırdattığını söyleyen aileler de bulunmaktadır. Aslında her çocuk süt dişlenme döneminde, karışık dişlenme ve daimi dişlenme döneminde bir miktar dişlerini gıcırdatır. Bu diş gıcırdatmaların sonucu özellikle süt köpek dişleri ve kesici dişlerde hafif aşınmaların görülebilir. Eğer erken yaşlarda koruyucu tedaviler yapılmaz ise; henüz büyüme-gelişmesi devam eden çocuklarda hem dişlerde hem de çene ekleminde kalıcı hasarlar oluşabilir.
Bruksizmin belirtileri nelerdir?
En bariz semptom ağrıdır. Özellikle yüzdeki kaslarda, eklem yerinde (temporamandibular eklem) baş ve boyun bölgesinde oluşan ağrılardır. Diş gıcırdatmanın (Bruksizm) başlattığı ağrı kas kaynaklıdır. Bu ağrı, çiğneme kaslarındaki spazmlara bağlı olarak ortaya çıkar.
İleri derecede diş gıcırdatma durumlarında dişlerin çiğneme yüzeylerinde aşınma görülür. Bazı hastalar, sabah kalktıklarında ağızlarında kum olduğu hissine kapıldıklarını ifade ederler. Bu durum, aşınmış diş parçacıklarından kaynaklanmaktadır
Sürekli birbirine sürtünen dişlerin mineleri zarar görür ve dişlerin boyları kısalır Dişlerin aşınmaları sonucu, hastanın dikey boyutunda (burun-çene ucu arasındaki mesafe) azalma olmakta, bu da estetik sorunlara yol açmaktadır.
Diş yüzeyi aşınmaları sonucu dişlerde hassasiyetler olabilmekte ve ilerleyen zamanlarda dişin siniri açığa çıkabilmektedir.
Köklerde mikrotravmadan dolayı kistik oluşumlar meydana gelebilir.
Sürekli dişlere gelen kuvvet nediyle dişlerde ve dolgularda kırıklar gözlenebilir.
Eklemde ağzı açma kapama sırasında çıkan sesler duyulmaktadır.
Dişlerde sallanma ve aralanmalar görülebilir.
Bruksizm nedeni nelerdir?
Genellikle birkaç faktörün bir araya gelmesiyle bruksizmin olduğu düşünülmektedir. Bunlar dental(dişsel), sistemik ve psikolojik problemlerdir.
Dental (dişle ilgili) nedenler; yüksek veya olması gerekenden düşük seviyede yapılmış dolgu ve protezler dişlerdeki kapanış ilişkilerindeki bozukluklar, erken dişsel temaslar veya yüksek yapılmış bir dolgu olabilir.
Sistemik faktörler ise; yetersiz beslenme, barsak parazitleri, alerji ve endokrin bozuklukluları olabilir. Eğer barsaklar dolu ise, gerginleşen barsak duvarından kalkan uyarılar beyinde sindirim kanalının faaliyetini başlatır. Barsak kasılması artar, sindirim enzimleri salgılanır, mide asidi artar, tükürük akışı artar, çiğneme kasları kasılır veya daha kolay kasılır hale gelir. Bunun sonucunda diş gıcırdatma olabilir.
Sinüzit sebebiyle burun akıntısı olan bir hastanın nazofarenks ve orofarenksine sürekli olarak uyarı geliyor demektir. Bu durumda da çocuk diş gıcırdatabilir.
Çocuklarda ayrıca diş sürmesi de diş gıcırdatma sebebi olabilir. Sürme sırasında dişetinde bir baskı oluşur ve bazı biyo-kimyasal ajanlar bu sırada salgılanır. Bunun sonucunda bu maddeler çevre dokulardaki sinirleri uyararak çiğneme kaslarını uyarır ve istemsiz çene kasılmaları yani diş gıcırdatmaları oluşabilir.
Psikolojik faktörler ise günlük streslere bağlı veya kişisel sıkıntılar başlıkları altında toplanabilir. Ayrıca emosyonel stres, kuvvetli pişmanlık, obsesyon, uykusuzluk, her turlu gerginlik hali ve kıskançlık gibi durumlar da diş gıcırdatmaya sebep olabilir.
Kişinin kişilik yapısı da önemlidir. Agresif, aceleci, titiz kişilerde daha sıklıkla görülür.
Bruksizm tedavisi
Çocuklardaki diş gıcırdatma tedavisinde öncelikle basit çözümler düşünülmelidir. Öncelikle diş gıcırdatma sıklığı ve şiddeti hakkında detaylı bilgi alınmalıdır. Daha sonra ağız içi muayene yapılır. Eğer dişlerde aşırı aşınmalar varsa bu bölgelerin tedavisi yapılır. Ayrıca dişlerin kapanış ilişkisi kontrol edilerek bozukluk varsa bunlar basit aşındırmalarla dengelenir ve düzeltilir. Eğer bu düzeltmeler fayda etmiyorsa basit ağız içi apereyler yapılarak sorun ortadan giderilmeye çalışılır. Bu arada çocukta yukarıda saydığımız barsak paraziti veya diğer sistemik faktörlerin varlığının olup olmadığı araştırılmalıdır.
Diş gıcırdatma veya sıkma problemi yaşayan yetişkinler için ise gece plağı kullanması önerilir. Isırma plağı olarak da adlandırılan koruyucu bir plağın geceleri uyurken takılması ile gerçekleştirilir. Stresi ortadan kaldırmak esas tedavi olmakla beraber dişlerin de korumaya alınması gerekmektedir. Tedavi daha çok akut problemleri çözmeye yönelik olarak uygulanır ve bir dişhekimi ve fizyoterapistin birlikte çalışmasını gerektirebilir
Splintler kas spazmını çözerek, diş arklarına gelen ve gelecek olan aşırı kuvvetleri minumuma indirerek tanıya yardımcı olurlar. Bunların yanı sıra alt çeneye yeni bir konum vererek sorunları olan eklem -kas sistemini rahatlatırlar. Dişsel kaynaklı diş gıcırdatma ve sıkmada hatalı dental işlemler düzeltilerek bu alışkanlık ortadan kaldırılabilir.
Stres kaynaklı alışkanlıkların tedavisinde de oklüzal splint yapımı, kas gevşetici ilaçların yanı sıra psikolojik tedavi de mutlaka gerekmektedir.
Diş gıcırdatma ve sıkma sonucu çene eklemindeki deformasyona bağlı olarak, çok ileri safhalarda cerrahi tedaviler de gerçekleştirilmektedir.
Tedavi edilmezse ne gibi sonuçlara yol açar?
Dişlerdeki aşınmalar sonucu dikey boyutta azalma, dişlerde, çene eklemi ve çiğneme kaslarında ağrı, fonksiyon kısıtlılığı, çene kilitlenmesi (daha çok stress kaynaklıdır), ileri vakalarda ise ameliyat gerektirecek eklem deformasyonları oluşabilir.
Bir sonraki sayımızda görüşmek üzere hoşçakalın.
Dr. Sadık GENÇOĞLAN.
Ağız-Diş ve Çene CerrahisiUzmanI.
FANİ DUNYA RADYO FORUM
