Sanal İhtiyaçlar, Mutsuz İnsanlar
Popüler kültür ve tüketim kavramalarını açıklayarak başlamak istiyorum.
İlk önce popüler kavramını açıklalmaya çalışalım. Popüler kültür, moda olan veya insanların çoğunlun takip ettiği kültür olarak tarif edilebilir.
Popüler kültür, çokça izleyici bulan televizyon dizilileri, bir futbol takımına taraftar olmak, kredi kartı ile alışveriş yapmak, çok yıldızlı otellerde tatil yapmak, büyük alışveriş merkezlerinden alışveriş yapmak, moda olan kıyafetleri ve markaları ihtiyacı olmasa da satın almak, herhangi bir siyasi partiye üye olmak, bunların hepsini popüler kültüre örnekler olarak verebilir ve listeyi uzatabiliriz.
Peki, tüketim ne demektir?
Tüketim kavram olarak, insanları ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile mal ve hizmetleri kullanması olarak tanımlanmış. Günlük hayatımızda kullandığımız her türlü mal veya hizmeti buna örnek olarak verebiliriz.
Burada dikkat edilmesi gereken popüler kültürün tüketim anlayışı üzerindeki olumsuz etkisidir. Şüphe yok ki insanlar hayatlarını devam ettirmek için bir takım mal ve hizmetleri kullanacaklardır. Hayatın devamı için bu şattır. Buraya kadar tartışılacak veya yanlış diyebileceğimiz herhangi bir husus yoktur.
Yanlış olan popüler kültürün bir takım dışsal faktörleri kullanarak insanları ihtiyaçları olmadığı halde israf boyutuna varan şekille de tüketime yönlendirmesidir ki yanlış olanda budur.
Sorun burada ortaya çıkmaktadır. Peki, nasıl oluyor da insanlar ihtiyaçları olmadığı halde çılgınlık seviyesine varan bizim israf olarak tarif edebileceğimiz bir noktaya getiriliyorlar?
Bunu yine popüler kültürün oluşturduğu argümanlar ile yapıyorlar diyebiliriz. Bunlar nelerdir? Tam bu noktada insanların tüketime yönlendiren ve ekonomik düşünme bilinçlerini yitirmelerine sebep olan pazarlama teknikleri devreye sokulmaktadır.
Pazarlamanın burada kötü niyetle ve tamamen kar maksatlı kullanma söz konusudur. Yoksa pazarlamada diğer ticari faaliyetler gibi insanların faydasına kullanılması gereken ticari hayatın fonksiyonlarını da birisidir. Bu tüketim çılgınlığını körükleyen en önemli argümanlardan bir diğeri de reklamlardır. Burada da amaç dışı ve tamamen kar maksatlı bir kullanım söz konusudur.
Adeta reklam bombardımanı altında tutulan insanlar sersemleştirmekte ve ekonomik düşünme yitilerini kaybetmektedirler.
Bilinçli olarak yürütülen bu faaliyetlerin sonucunda yapay olarak oluşturulan ihtiyaçlar ki aslında yoktur veya pek azı ile mevcuttur. Sanki zorunlu hale getirilmiştir. İş o noktaya gelir ki pazarlama teknikleri ve reklam faaliyetleri ile oluşturulan bu sanal ihtiyaçlar, karşılandığında insana haz, karşılanmadığında mutsuzluk verir. Burada popüler kültürün insana dayattığı tüketim anlayışı amacına ulaşmış olur.
Artık insan, sanal olarak oluşturan ihtiyacını karşılamak için o mal veya hizmeti satın alacak, maddi manevi kendisini yükümlülük altına sokacak, yada almayıp mutsuz olacaktır. Tamda istenilen budur. Bilinçsiz ve şuursuz bir tüketim.
Peki, tüm bu saydığımız olumsuz dışsal faktörlerden tamamen kurtulmak mümkünmüdür. Belki ferd olarak mümkündür ancak toplum olarak zor gözükmektedir.
Çünkü bu çok başlı bir problemdir. İşin siyasal, toplumsal, ikdisadi ve hukuki boyutları vardır.
Ekonomik oylar yalnızca tek boyutu konular değillerdir. Bu nedenle yalnızca bir yönünü düzelmekle sorunu ortadan kaldırmanın mümkün Olmayacağı göz ardı edilemez.
Toparlayacak olursak, bizlerin hayatımızı devam ettirmemiz için tüketmemiz kaçınılmazdır.
Fakat bu belli sınırlar içerisinde olmak durumundadır. Helalinden ve israfa kaçmadan, ekonomik gücümüz nikbetinde ve mümkünse ifrat ve tefrite de dikkat ederek, kullanmamamız en önce bizlerin hakkıdır. Çünkü bu nimetler bizler için yaratılmıştır.
Muammer Özdemir.
FANİ DUNYA RADYO FORUM
