YAŞLILIKTA BEYİN SAĞLIĞI

[fanidunya]

YAŞLILIKTA BEYİN SAĞLIĞI

Yükleme linklerini görebilmek için üye olmanız gerekmektedir. Üye Ol veya Giriş Yap

Yaşlılık dönemini sağlıklı bir şekilde geçirmenin en önemli şartı, beyin sağlığını korumaktır. 65 yaşından sonra demans (bunama) Alzheimer, felç, beyin tümörleri gibi birçok hastalığın görülme sıklığı artar.

İnsanların ömrünün son yıllarını başkalarının bakımına muhtaç şekilde geçirmesine sebep olan hastalıkların çoğu beyin sağlığını tehdit eden hastalık tablolarından kaynaklanır.

Beyin; kafatasının içine yerleştirilmiş çok özel bir organdır. Allah'ın hilkat mucizesine mazhar olan bu organımızda devamlı olarak elektrokimyasal faaliyetler meydana gelir. İnsan beyninde 100 milyardan fazla nöron denilen özel türde hücreler vardır. Nöronların her biri, kendi gibi 10.000 tanesiyle irtibat halindedir.

Beynimizde farklı görevler için, farklı yapılarda hücreler vardır. Bu hücrelerin uyarılması ve diğer hücreleri haberdar etmesi sonucu bilgi akışı meydana gelir ve bu şekilde beyin vücudu yönetir.

Sağlıklı bir beyin; hem vücudumuzun farklı bölümlerini kontrol edebilmemiz, hem de düşünmek, hatırlamak, planlama ve karar verme gibi zihinsel faaliyetler yapmamız için gereklidir.

Merkezi sinir sistemi için bir komuta merkezi olan beyin, fiziksel ve zihinsel yeteneklerimizi kullanmamız için önemli rol oynar. Bunun için beyin çok enerjiye ve oksijene ihtiyaç duyar. Sağlıklı beyin hücrelerini korumak ve sinir sinyallerini beslemek için hayatî bir öneme sahip olan enerjinin beyin hücrelerine devamlı olarak ulaşması gerekir.

Beynimiz, vücudumuzda üretilen toplam enerjiden önemli bir pay alır. Beynin kendi ağırlığı vücut ağırlığının yalnızca %2’si kadar olduğu halde vücuttaki enerjinin %20’sini tüketir. Bu sebeple enerji ve oksijeni bu hücrelere ulaştıracak olan damarların sağlığı çok önemlidir.

Beyin ve bütün vücudu saran sinir ağları sayesinde uzuvlarımızı kullanabilmekteyiz. Beynimizin bir bölümünde tıkanma ve yaşlanmaya bağlı hasarlar oluştukça birçok becerilerimizi kaybederiz. Bu sebeple beyin sağlığımıza elimizden geldiği kadar korumaya çalışmalıyız.

Felç Nedir?

Felç çoğunlukla beynin bir bölgesinin oksijen ve enerji ihtiyacını sağlayan kan akımının aniden kesintiye uğramasıyla, bazen de beyin dokusu içine kanama ile ortaya çıkar. Bu durumda beyin hücrelerinde geçici veya kalıcı bir hasar oluşur.

Eğer hücrelerdeki hasar kalıcı ise vücudun, bu hücreler tarafından kontrol edilen bölgesinde kalıcı fonksiyon kaybına yol açar. Beynin sağ tarafı, vücudun sol tarafını; sol yarısı ise sağ tarafı idare eder. Beynin sağ tarafında damar tıkanması ve hasar oluştuğunda vücudumuzun sol tarafında kol ve bacakta güçsüzlüğe yol açan tam veya kısmi inme oluşabilir.

Atalarımız boş yere, “Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur,” dememiş. Beyin sağlığı, vücudun genel sağlığından ayrı düşünülemez. Kalp damar hastalıkları, hipertansiyon beyin sağlığını önemli ölçüde etkilemektedir. Kalp ve damar sağlığını olumsuz etkileyen obezite, yüksek kolesterol, hareketsiz hayat faktörler, beyin damarlarında tıkanıklığa sebep olabilir.

Felç geçiren kişiler ilk üç saat içinde donanımlı bir hastaneye yetiştirilirse pıhtı eritici ilaçlar ve anjiyografi gibi tedavilerle hasarın önüne geçilebilmektedir. Felçli hastaların tedavisinde eskisine nazaran daha fazla rehabilitasyon imkanları vardır. Felci tamamen yatalak olmak şeklinde görmemelidir.

Kalp krizi geçiren bir hastada inme riski; inme geçirmiş bir hastada, kalp krizi geçirme riski yüksektir. İnme geçiren bir hasta iyi tedavi edilmez, riskleri iyi bir şekilde azaltılmaz ise, kalp krizi geçirme ve kalp krizinden hayatını kaybetme riski de artar. Aynı şekilde kalp krizi geçirmiş bir hastanın riskleri göz önüne alınmazsa yaşlandıkça inme geçirme riski artacaktır.

Beyin Kanaması

Her yaştan insanın başına gelebilecek bir sağlık problemi olan beyin kanaması, genç yaşta genellikle kazalara bağlı olarak ortaya çıkar. Korunmak için çalışırken veya motosiklete binerken koruyucu kaskların takılması çok önemlidir. Otomobil kullananların emniyet kemeri takması da bir trafik kazası esnasında kafayı çarpmaya bağlı beyin kanamasını önleyebilir. Allah-u Zülcelâl bizlere akıl vermiştir, elimizden geldiği kadar tedbir almaktan sorumlu tutmaktadır.

Gençlerde genellikle kafa travmasına bağlı olan beyin kanaması, yaşlılıkta ise ekseriyetle tedavi edilmeyen yüksek tansiyon, anevrizma, kan damarlarındaki anormallikler, beyin tümörü ve karaciğer hastalıkları gibi sebeplere bağlı olarak görülür.

Anevrizma kan damarlarının duvarlarındaki zayıflama sonucu bir balon gibi genişlemesi olarak tanımlanmaktadır. Damar duvarı zayıflamış ve incelmiş olduğu için yırtılma riski mevcuttur. Anevrizma oluşumunda en büyük sebep damar sertliği diye bilinen aterosklerozdur.

Ailenizde damar sertliği ve anevrizma yatkınlığı varsa, obezite ve bağlı hastalıklara yatkın iseniz yüksek risk grubunda sayılırsınız. Ani bir beyin kanaması geçirmemek belirli aralıklarla kontrolünüzü yaptırmanız gerekir.

Alzheimer

Alzheimer ileri yaşlarda görülen, unutkanlık ve beyin fonksiyonlarında zayıflama ile ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu hastalıkta beyin hücreleri fonksiyonlarını yitirmeye başlar ve nihayetinde de hücre ölümleri görülür. Beynin bazı bölgelerinde; beyin hacminde önemli kayıpların yaşandığı atrofi dediğimiz büzülme meydana gelir. Hastalık ilerledikçe daha fazla nöron ölür ve en sonunda ölüme sebebiyet verir.

Yaşlılıkta bunama vakalarının 60-70%’i Alzheimer’dan kaynaklanır. Unutkanlıkla başlayan hastalığın ilerleyen evrelerinde dil sorunları, kaybolma, ruh halindeki değişiklikler, motivasyon kaybı ve kendine bakamama gelir. Hastalığın yayılma hızı kişiden kişiye göre değişmesine rağmen ortalama olarak teşhisi takiben 3 ila 9 yıl sonra hastalar vefat ederler.

Beyin Tümörleri

Beyin sağlığını tehdit eden sorunlardan biri de beyinde oluşan veya vücudun başka bir yerindeki habis urlardan beyne metastaz yapan tümörlerdir. Beyin tümörleri, ortaya çıktıkları bölgeye ve şekline bağlı olarak çok çeşitlidir. Son zamanlarda gelişen teşhis yöntemleri sayesinde çok küçükken tespit edilebilen tümörler, farklı yöntemlerle tedavi edilebilmektedir. Tümörün çeşidine bağlı olarak başarılı ameliyatlarla alınabilmektedir.

Beyin Sağlığı İçin Nelere Dikkat Etmeliyiz?

Kalp damar sağlığını koruyan bir hayat tarzı, beyin sağlığı için de faydalıdır. Bunun için yüksek kolesterolden, kalitesiz karbonhidratlardan, trans ve hidrojene olmuş kanserojen yağlardan kaçınmalıdır.

Beyaz un ve şeker ile hazırlanan gıdalar vücudumuzda insülin hormonu salgılamasına sebep olur. Beyin ve sinir hücrelerimiz olan nöronlar, insülin hormonuna karşı duyarlı olup, çok fazla şekerli gıdalar tüketilince tahrip olur. Sinir hücrelerinin tahrip olması beyinde plaklar oluşturmaya başlar.

Beyaz un ile üretilmiş ekmek, hamur işleri ve tatlılar yerine kepekli ekmek, sebze ve meyve ağırlıklı beslenmeyi tercih etmeliyiz. Yapılan araştırmalara göre sebze yemeklerini tercih eden Akdeniz Bölgesi halkları, hayvani gıdaları tercih eden akranlarına nazaran 8 yaş daha genç beyinli olduğu görülmüştür.

Akdeniz bölgesinde tercih edilen balık, zeytinyağı ve bol yeşillik ağırlıklı beslenme tarzı, beyin hasarını azaltmaktadır.

Balık, beyaz etli olması ve Omega 3 gibi yağ asiti içermesi sebebiyle beyin sağlığına çok faydalıdır. Ayrıca balıkta bulunan D ve B12 vitaminlerinin de beyin hasarlarından koruma özelliği vardır.

Hareketli bir hayat ve spor yapmak da beyin sağlığı açısından faydalıdır. Spor kan dolaşımını artırdığı için beyne daha çok kan akışı olmasını sağlar. Bu sayede sinir hücrelerini bağlayan proteinler daha çok alışveriş yapar.

Beyin sağlığı için de sigaradan ve alkolden uzak durmak şarttır. Sigara dumanının içinde bulunan kimyasallar, bütün kanser türleri gibi beyin tümörlerinin de önde gelen sebeplerindendir. Kan yoluyla vücudun her yerinde dolaşan bu kimyasallar, hücrenin DNA’sında tahribata yol açarak kanserleşmesine sebep olabilmektedir.

Alkol zaten bir Müslümanın hayatında asla olmaması gereken bir alışkanlıktır. Alkol kandaki homosistein isimli aminoasit oranını artırır. Homosistein, beyin hücrelerinin arasında görev yapan transmitterlerin yerini alarak bunlara zarar verir. Az miktarda da olsa devamlı alkol kullanımı beyinde çeşitli tahribatlar yapar. Alkol alışkanlığı olanların hemen bırakması halinde yüzde elli oranında iyileşme olabilmektedir. Alkol, geç kalmadan bırakılması gereken bir alışkanlıktır.

Sağlıklı bir uyku düzeni de beyin sağlığını korumaya yardımcıdır. Uyku birçok bakımdan beynin dinlenmesini ve yenilenmesini sağlar. Özellikle hava karardığı saatlerde, ekranlardan ve gürültüden uzak bir şekilde gece uykusu almak beyin için çok faydalıdır. Akşamları erken yatıp sabaha karşı uyandığınız zaman beyninizin son derece zinde olduğunu görebilirsiniz.

Stresi kontrol altına almak da beynin yaşlanmasını yavaşlatmakta etkilidir. Çünkü stres vücudun ve beynin kendini yenilemesini olumsuz etkileyen bir faktördür. Ayrıca stresin kalp damar sağlığı açısından riskleri artırdığı bilinir.

Kaygı ve depresyondan kaçınmak da beyin için önemlidir. Kaygılı ve takıntılı düşünceler, beynin sağlıklı düşünmesini engeller. Bunlardan korunmak için Allah'ın takdirine rıza göstermek, elimizden geleni yaptıktan sonra Allah'a tevekkül etmek lazımdır.
Sosyalleşmek de beyin için faydalıdır. İnsanlarla sohbet etmek, beyin için çok faydalı bir egzersizdir. İnsan beyni bir kişiyle sohbet ederken çok aktif bir şekilde çalışır.

Yaşınız ne kadar ilerlemiş olursa olsun kendinizi bırakmayın. Beyin sağlığınız için faydalı fiziksel ve zihinsel aktiviteler yapın. Emekliliği kenara çekilme ve kendini bırakma dönemi olarak görmeyin. Daha önce zaman bulamadığınız için yapamadığınız hobiler ve meşgaleler edinin.

İmkanınız ölçüsünde gezin. Yeni yerler görün. Yaşadıklarınızı dostlarınıza anlatın. Allah'ın verdiği nimetlere şükredin.

Bilhassa ibadet edin. İbadet etmek, esas olarak Allah için olmalıdır. Ancak Allah-u Zülcelâl ibadet edenlere dünyada da mükafatın bir kısmını vermektedir.

Namaz kılmak, yorucu olmayan hafif ve devamlı bir harekettir. Bilhassa rüku ve secdede ne kadar çok zaman geçirseniz beyin sağlığınız için o kadar faydalı olacaktır.

Allah-u Zülcelâl hepimize şükrünü eda etmemize yardım edeceği sıhhat nimeti lütfetsin.

Amin.