Namazı Cemaatle Kılmanın Faydaları
Kur’an-ı Kerim’de ve hadislerde, namazın imanla ilgisinin bulunduğunu belirten ifadeler bulunmakta, Müslümanlar’ın namaza devam özellikleri olduğu bildirilmektedir. “Mescitlere gelmeyi itiyat haline getirmiş bir adamı gördüğünüz zaman onun imanlı olduğuna şahitlik ediniz. Çünkü “Allah Teala, ‘Allah’ın mescitlerini ancak Allah’a ve ahiret gününe iman edenler, imar ederler.’ buyurmuştur.” hadisinde ise Hz. Peygamber, cemaatle namaz ile imanın ilişkisine Kur’an’dan delil getirmiştir.
Peygamber Efendimiz (s.a.s.), farz namazları cemaatle kılar ve ashâbından da bu şekilde davranmalarını isterdi.
O’nun (s.a.s.), namazı cemaatle kılmaya ne kadar önem verdiğini gösteren pek çok hadîs nakledilmiştir. Bu yazıda, Hz. Peygamber’in hassasiyetinin sebeplerini tahlile yardımcı olmak için tespit edebildiğimiz kadarıyla namazı cemaatle kılmanın bazı faydalarına işaret edeceğiz.
Manevi faydaları
Namaz kılmanın insan ruhuna sağladığı faydaların yanında, namazı cemaatle kılmak da ruha pek çok faydalar sağlamaktadır.
* Cemaatle namaz kılmaya devam etmek, diğer insanlarla aynı mekânda aynı işi yapmak demektir. Bu birlik ve beraberlik, hayata anlam katan, amaç kazandıran etkenlerden biridir.
* Cemaate devam, kişinin diğer insanlarla ilişkilerini düzene sokar. Çünkü cemaate devam etmekle toplum içinde nasıl davranılacağı, yani edep öğrenilmiş olur. Bu suretle fert olarak uyumlu bir kimse haline gelir ve neticede toplumsal uzlaşmaya katkı sağlanır. Sürekli cemaate katılmak, bireyin aynı inancı taşıyan kimselerle kaynaşması için önemli bir nedendir. Devamında başkalarına güven duygusu artar ve bu duygular huzurlu bir hayat yaşamasına etki eder.
* Camide cemaate sürekli katılmanın en önemli faydalarından biri de değerlere bağlanmayı öğretmesidir.
* Beş vakit camiye giden kimse, kendini bir cemaatin mensubu olarak hissettiğinden yalnız değildir ve yalnızlığın verdiği vesvese, ruhi çöküntü içinde olmak gibi olumsuz duygulara kolayca yenilmez. “Cemaat olunuz (cemaate devam ediniz), bölünmekten kaçının, şeytan tek başına olanlarla beraberdir. Şeytan, iki kişi de olsa cemaat halinde olanlardan uzaktır.” hadisinde de belirtildiği üzere şeytan tek başına olan kimselerde daha etkili olur. Ayrıca birbiriyle ilgili olan insanlar, gerektiğinde yardımlaşırlar, bir dayanışma içindedirler, bu da yalnız olmadığını bilmenin mutluluğu için bir sebeptir.
* Camide bulunmak, orada okunan Kur’an-ı Kerim’den ve verilen vaazdan manevi haz alıp rahatlamaya imkân sağlar. Camiye gidip gelmek, ibadeti daha canlı bir şekilde yapmaya vesile olur.
* Birlik içinde bulunmak, aynı şeyleri paylaşmak, feyz ve berekete yol açar. Hadislerde övülen “gönlü mescitlere bağlı olan kimselerin” bu bağlılıkları, şüphesiz cemaatle namazdan elde ettikleri feyz sonucu oluşmuştur. Ayrıca mescitlere olan sevgi, cemaate devam eden kişi ile mekân arasında bir ilişkinin varlığını göstermektedir. Camilerin “Allah’ın evi” olarak isimlendirilmiş olması o mekânların diğer yerlerden farklı olduğunu gösterir ve Müslümanın gönlünün camilere meyletmesine sebep olur.
* Cemaatle namaz, vakti kullanmasını öğretir, kişiye tertip, disiplin, atiklik, canlılık sağlar ve tembelliği önler. “Allah’ın hataları silip dereceleri yükselttiği şey, güçlüklere rağmen abdesti güzelce almak, uzak yerlerden mescitlere gelmek, namazı kıldıktan sonra diğer namazı beklemektir. İşte bu ribattır (gerçek bağlılıktır)” ve “ribatın en hayırlısı bir namazdan sonra diğer namazı beklemektir.” hadislerinde zor şartlara dayanan Müslümanlar övülmektedir. Hadiste namazı beklemek için mescitte durmak için kullanılan “ribat” kelimesinin, sınırda nöbet tutmak manası da vardır.
Askerin sınırda beklediği gibi bu kimseler, bir namazdan sonra diğer namazı gözlemektedirler. Böyle disiplinli bir hayat yaşadıklarından gerektiğinde savaşmakta zorluk çekmezler.
* Sürekli cemaatle namaz kılan kimse düzenli olmayı öğrenir. Görünüşteki düzenin, kişinin iç âlemiyle ilgisi vardır. Hz. Peygamber, safları düzgün tutmakla ilgili olarak “Allah’ın kulları! Ya saflarınızı düzeltirsiniz ya da Allah yüzlerinizi başka başka tarafa çevirir, safları düzgün tutunuz, yoksa kalpleriniz ihtilaf eder.” buyurmuştur.
* Namazı cemaatle kılmak, namaza özen göstermeyi sağlar. Hz. Peygamber, münafıkların namazı vaktin son anlarına kadar bıraktıklarını anlatır. Anlaşıldığına göre namaz konusunda tembellik münafıkların özelliklerindendir.
Sosyal faydaları
İslam Dini’nde başta ibadetler olmak üzere pekçok sosyal faaliyete, ortak teşebbüse önem verilir. İbadetlerin bir kısmında hem zaman hem de mekânda birlik bulunmaktadır. Farz olan bir aylık oruç, herkesin istediği bir zamanda değil de dinde belirlenmiş olan aynı ayda tutulur, bir bölgede oruç tutanların iftarı beraberce yapmaları ile mekânda da birlik sağlanır. Hac da sene içinde herhangi bir yerde veya dönemde değil, aynı yerde ve aynı günlerde yapılır. Böylece ibadetlerde maksadın sadece oruç tutmak veya Kâbe’yi ziyaret etmek olmadığı, bunların bir arada yapılmasının istendiğini göstermektedir. Beş vakit namazı birlikte kılmak da Müslümanları aynı zaman ve mekânda birleştirmektedir.
Hz. Peygamber’in namazı cemaatle kılmayı ısrarla belirtmesi, namazın topluma kazandıracağı pek çok fayda sebebiyledir. Cemaatle kılınan namaz, İslam toplumunun unsurlarının oluşmasına katkı sağlamakta önde gelen etkenlerden biridir. Rasulüllah (s.a.s.)’ın, namazı başka yerde kılıp da mescide gelen bir kimsenin, mescitte bütün cemaatin o namazı kıldıklarını görürse cemaate katılmasını emretmesi, sosyal birliği muhafaza etmeye yönelik bir tedbirdir. Aynı şekilde bayram namazına kadın ve çocukların da çağrılması, toplumun her ferdinin namazda birleşmesini sağlamak içindir. Nitekim cemaatin sayısının fazla olmasının sevabın artmasına sebep olduğu bildirilmiştir. Allah Teala, cemaatin kalabalık olmasından memnun olmaktadır.
* Toplumda olması istenen pekçok özellik namaz sayesinde oluşur. Müslümanın ilk toplum terbiyesi cemaatle namaz kılmakla başlar. Cemaatle namaz, özellikle çocuklar ve gençler için dini öğrenmeye vesiledir. Bu yolla, İslam idrak edilmektedir.
* Namaz ile sosyalleşme arasında apaçık bir ilgi vardır. Cemaatle kılınan namaz şekilsiz kitlenin, insan topluluğu haline dönüşmesi için fayda sağlar. Çünkü insanlar, aynı amaç etrafında toplanır. Cemaatle namaz kılan kimse, bir lidere iktida etmeyi de öğrenir. Cemaatle namaz kılmak, toplum bilincinin oluşması için bir başlangıçtır. Aksi ise toplum bilincinin kaybına sebep olur.
* Her namazın belli bir vaktinin olması ve günde beş vakit buna dikkat edilmesi, toplumsal düzeni ve disiplini sağlamakta önemli bir etkendir. Namazlara özen gösterenler, diğer işlerde de titiz davranırlar.
* Cemaat olmak, camide bir araya gelmek toplumdaki farklılıkları giderir. Bu sebeple birliğe ulaşmada en etkili vasıta namazdır. Günde beş vakit camide bir araya gelen kimselerin renk, dil, mevki, ekonomik ve siyasi görüş farkı kendiliğinden silinecektir.
* Cemaatle namaz ile oluşan birlik, diğer Müslümanların dertleri ile ilgilenmeyi de peşinden getirir. Cemaatin birbirinden haberdar olması ile meseleler çözülür. Dinin emri olan yardımlaşma, uygulanmış olur.
* Cemaat olmak; uyumlu, birlik halinde bir toplum oluşturmaya büyük katkı sağlar. Birlik ve beraberlik duygusunu oluşturan ve kuvvetlendiren işlerden en önemlisi cemaatle kılınan namazdır. Çünkü aynı davranışı gösterenlerin kalpleri birleşir, güven duyguları gelişir. Hz. Peygamber, cemaatin bu yönüne çeşitli kereler işaret etmiştir: “Köyde veya kırda üç kişi bir arada olur da namazı cemaatle kılmazlarsa şeytan mutlaka onlara galip gelir. Cemaate sarıl. Kurt, sürüden ayrılan koyunu kapar.” hadisi sadece şehir içinde değil, yolculukta da cemaatle namaz kılarak birlik olmak gerektiğini göstermektedir. Buna göre şeytan cemaatten uzaklaşmaktadır. Eğer bir kimse cemaatten ayrılırsa ona şeytan musallat olur, cemaati ayırmaya, bozmaya çalışır. Hz. Peygamber’in parmaklarını birbirine geçirerek “Mümin, mümine karşı bina gibidir. Birbirlerini sımsıkı tutarlar.” buyurması da aynı doğrultudadır. Bu birlik ve içiçelik ancak namaz ile mümkündür. Birliği bozmamak için bir yerde bir mescit varken cemaatle namaz orada kılınmalıdır. Böylece cemaatin bölünmesi engellenmiş olmaktadır. Hz. Peygamber devrinde müminlerin arasına ayrılık sokmak için münafıkların başka mescit yaptırmaları, mescidin ne önemli işlevi olduğunu göstermektedir.
* Hz. Peygamber ve ashabı, özel hayatlarında ne kadar sade iseler toplumda da o kadar hareketli idiler. Buna göre Müslüman sürekli hareket halinde olmalıdır. İslam’da hangi konuda olursa olsun olumsuz bir durum karşısında oturup bir kenarda beklemek hiçbir şeye müdahale etmeden pasif olarak durmak yoktur. Cemaatle namaz; toplumsal uyuşukluğu, tembelliği engellemekte önemli bir etkendir.
* İslam toplumunda temel eylem cemaatle namaz kılmaktır. Cemaate gelmeyenler, orada bulunmayanlar, cemaat olmayı gerektiren başka eylemlere de katılmazlar. Cemaatle namaz, cemaat olarak yapılması gereken şeyler için bir alıştırmadır. “Allah, kendi yolunda kenetlenmiş bir yapı gibi saf bağlayarak savaşanları sever.” ayetinde de belirtildiği gibi ancak birlik içindeki insanlar Allah yolunda birlikte savaşır.
* Öte yandan İslam’da mescit, sadece namaza tahsis edilmemiş, eğitim ve öğretim başta olmak üzere önemli işlevlere sahip olmuştur. Peygamber Efendimiz (s.a.s.) mescidi eğitim ve öğretim yeri olarak kullanmıştır. Mescitte, dinin emir ve yasakları duyurularak toplum bilgilendirilmiştir. Diğer yandan esirler veya borçlu ile ilgili işlerden, hasta için çadır kurulmasına kadar pek çok işin mescitte yapılması, mescitlerin sadece namaz ibadeti için kullanılmadığını, aynı zamanda sosyal ve kültürel faaliyetler alanı olduğunu göstermektedir. Bu durum, daha sonraki dönemlerde külliyelerin oluşmasını sağlamıştır.
* “Cemaat olmak rahmettir, fırkalaşmak/bölünmek azaptır.” hadisinde de belirtildiği gibi cemaat olmakla toplumda rahmet ve bereket oluşur. Çünkü “Cemaatten yüz çevirenden Allah da yüz çevirir.”
* Cemaatten ayrılmak, İslam dışı olan akımlara kapılmayı kolaylaştırır. Ayrılık, fitneye ve bölünmeye kapı açar. Hz. Peygamber’in, Allah Teala’nın, İslam ümmetini dalalet üzerinde birleştirmeyeceğini bildirmesi ve Allah’ın yardımının cemaat üzerinde olduğu ifadesinden anlaşıldığına göre bölünmek, toplumda sapıklığa yol açmakta, Müslümanları İslam öncesi cahiliye dönemine götürmektedir.
Doç. Dr. Aynur Uraler
FANİ DUNYA RADYO FORUM
