Sahabelerin Kur'an Anlayışı
Allah-u Teâlâ Kuran’ı Kerimde “Müminler ancak Allah anıldığı zaman kalpleri titreyen, kendilerine Allah’ın ayetleri okunduğunda imanlarını arttıran ve yalnız Rablerine güvenen kimselerdir.”(Enfal2) diye buyurmaktadır.
Ayeti Kerime’de müminlerin üç vasfı zikredilmektedir. Birinci özellik; Allah anıldığı zaman kalplerin onun etkisiyle, tesiriyle harekete geçmesidir. İkinci özellik; mümin kula Allah’ın ayetleri okunduğun da imanının artması, güçlenmesidir. Üçüncü özellik olarak da mümin kulun yalnızca Allah-u Teâlâ’ya güvenip dayanmasıdır. Bu nedenle Kuran, mümin bir kulda bir etki meydana getirir. Bu etki kulun Kuran vesilesiyle kalbinin Allah’a yaklaşması, korkması ve yumuşaması gibi içsel etkilerin yanında, yaşadığı toplumda hareketlerini belirlerken Kuran’ı Mubinin istediği doğrultuda hareket etmek şeklinde olur.
Kuran’ı Kerim’in iniş maksadı kulun hayatına direk etki edip onu hak olana iletmektir. Bununla alakalı İbni Kayyim radıyallahu anhu şöyle söylemektedir:
“Senin öncelikle kalbini dünya yurdundan taşıyıp, ahiret yurduna yerleştirmen gerekir. Sonra Kuran’ın anlamlarını kabul etmen, keşfetmen, akletmen, onda geçenleri ve ne için indiğini düşünmen, Kuran’ın her ayetinden nasibini ve payını alman ve bunu kalbinin hastalığına uygulaman gerekir.”
Kuran kulun hayatında canlı olarak bulunmalıdır. Ve bu canlılığın neticesinde Allah’ı razı etmeye çalışmalıdır. Çünkü Kuran, Allah’ın rızasını kazanmada en önemli etkendir. Sahabeden Habbab bin Eret radıyallahu anh der ki: “Gücün yettiğince Allah’a yaklaş! Kuşkusuz Allah’a onun hoşuna giden kelamından başka bir şeyle yaklaşamazsın.”
Müslümanların hayatında Kuran’ı Kerim yön veren bir kılavuz gibi olmalıdır. O kılavuz bizleri nereye yönlendiriyorsa bizlerde o yöne doğru yönelmeliyiz.
Şayet biz bu rehbere harfiyen uyarsak örnek nesil olan sahabe nesline benzemiş oluruz. Bu durumu Seyyid Kutup ne kadar da güzel ifade etmiştir: “İlk dönemin örnek nesli, Kuran’ı, kültür geliştirme, bilgi edinme, haz duyup, tatmin olma gibi amaçlarla okumazlardı. Onlar Kuran’ı sadece Allah’ın emirlerini öğrenmek için okurlardı. Bu kitabın emirlerini bir askerin savaş alanında günlük emir alır almaz hemen yerine getirmesi gibi derhal yerine getirmek için öğreniyordu.”
Evet, sahabeyi bizlerden ayıran en önemli faktörlerden birisi budur. Onlar radıyallahu anhuma Allah’ın emirlerini öğrenmek, hayatına aktarmak, kalbini, imanını canlandırmak, kendisine yol gösteren olması için okuyorlardı. Sonrasında gelen nesiller ise maalesef kültürünü arttırmak, bilgi sahibi olmak v.b niyetlerle okumaktadırlar. Oysaki Allah-u Teâlâ bizlere Kuran’ı Kerim’i okuyup hayatımıza aktaralım diye göndermiştir.
Kuranı Kerim’den en üst seviyede yararlanmak için şu iki faktörü göz önünde bulundurmak gerekmektedir. Bu iki faktör selef-i salihin neslinin izledikleri yoldur.
1. Kuran’ı Kerim’in nüzul sırasına göre sanki bize iniyormuş gibi okuyarak Allah’tan korkan canlı bir kalple ona yönelmek.
2. Kuran’da ki her bir ayeti “Bu ayet benden ne yapmamı istiyor” şeklinde düşünerek okumak.
Bu Kuran bizlere indiyse bizlerde bulunanları Allah’ın istediği şekilde değiştirmeyi istemektedir. Bu nedenle Kuran’ı Kerim’i bu nazarla okumamız gerekmektedir.
Bizler bu şekilde amel nazarıyla, tefekkür nazarıyla okuduğumuzda doğal olarak okuyacağımız ayet sayısı, sayfa sayısı azalacaktır. Ancak Kuran’ı Kerim’in iniş maksadı gerçekleşeceğinden bizler doğru olanı yapmış olacağız. Bizler bu uygulamanın doğru olduğunu sahabelerin yaşantısından öğreniyoruz. Şimdi bu örnek nesilden sadır olan örnekleri inceleyelim…
-İbni Ömer radıyallahu anh şöyle demiştir: Kuran’ın her harfi “Ben Allah’ın benimle amel etmen ve öğütlerime kulak vermen için sana gönderdiği elçiyim” der.
-Abdullah İbni Mesud radıyallahu anh şöyle demiştir:
“Bizden biri on ayet öğrendiğinde onların anlamlarını anlayıncaya ve onlarla amel edinceye kadar diğer ayetlere geçmezdi.”
-Ömer İbni Hattab radıyallahu anh, Bakara suresini on iki yılda öğrendi. Bakara suresini tamamladığında bunun sevinciyle bir deve kurban etmişti.
-Hasanı Basri şöyle demiştir: Ömer radıyallahu anh geceleyin Kuran okurken bir ayete takılır, bayılıncaya kadar ağlar, evinden ayrılmazdı. Hatta insanlar onu hasta olduğu düşüncesiyle ziyaret ederdi. Bu ayet, “Rabbinin azabı mutlaka vuku bulacaktır.” (Tur: 7) ayetiydi.
-Ali bin Ebu Talib radıyallahu anh şöyle derdi: “Tedebbür edilmeyen (üzerinde durup düşünülmeyen) okumada hayır yoktur.”
-Hasanı Basri (rh.a) şöyle demiştir: “Kuran düşünülmesi ve kendisiyle amel edilmesi için indirilmiştir. Ancak sonradan gelenler sadece onun okunuşunu amel kabul ettiler.”
Allah azze ve celle’nin bizlere olan merhameti o kadar bol ki Kuran’ı Kerim’i sadece okumaya dahi ecir ve mükâfatlar vermektedir. Oysaki bizler bu ayetlerle hem okuyup hem de amel edersek bu takdirde alacağımız mükâfatlar katlanacaktır.
Rabbim inşallah bizleri Kuran’ı hakkıyla okuyan ve onunla amel eden kullarından eylesin. Kur’an’ı Mubine gereğince değer verip onun ehli olmayı bizlere nasip etsin.
Amin
