İslâm Dininde Temel Emirler
İslâm diniyle şereflenip emir ve yasaklarla muhatap olan kişiye “mükellef” denilir. Mükellef yani yükümlülük sahibi kişi, İslâm dininin getirdiği emir ve yasaklara uymayı taahhüt etmiştir. Böylece kişinin iş, amel ve davranışları belirli kurallarla hükme bağlanmış demektir. Fıkıh literatüründe buna “ef’âl-i mükellefin” yani yükümlünün fiilleri denilir. Yükümlünün fiilleri sekiz tanedir: “Farz, vacip, sünnet, müstehap, mübah, haram, mekruh ve müfsid.”
Sübutu ve ifade ettiği delâleti/anlamı kesin olan delillerle Allah’ın ve Resulünün emrettiği fiillere “farz” denir. Farzlar, başka anlama gelmeyecek şekilde ayet, mütevatir/meşhur hadisle ve icma ile sabittir. Namaz kılmak, oruç tutmak, hacca gitmek gibi. Bu gibi farzların farziyetinde ayetlerden ve mütevatir hadislerden kesin delil vardır. Ümmetin müçtehid imamlarının ittifakı yani “icma” vardır.
Hz. Ömer (r.a.) tarafından nakledilen ve Cibril hadisi adıyla meşhur olan hadis-i şerifte iman: “Allah’a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret gününe, hayır ve şerriyle kadere inanmak” şeklinde tarif edilmiştir. Yine aynı hadiste Peygamber Efendimiz (s.a.v.) İslam’ı şöyle özetlemiştir: “İslam beş şey üzerine bina edilmiştir, Allah’tan başka ilah olmadığına ve Hz. Muhammed’in Allah’ın kulu ve elçisi olduğuna şehadet etmek, namaz kılmak, zekât vermek, haccetmek ve ramazan orucunu tutmak” (Buhari, İman 1).
İslam’ın özeti diyebileceğimiz bu hadis-i şerifte imanla ilgili en önemli umdeler ile amelle ilgili en önemli emirler özetlenmiştir. İslam âlimleri, İslam diniyle şereflenen kişilerin ve İslam hakkında özet bilgi sahibi olmak isteyen herkesin, kısacası Müslümanların uyması gereken farzları “32 farz” şeklinde formüle etmiştir. Yine Müslümanların uyması gereken farzlar “54 farz” şeklinde formüle edilmiştir. Bu farzlar şunlardır:
“Allah-ü Teâlâ’yı bir bilip zikr ve ibadet etmek, Helâlinden elbiseler giymek, Abdest almak, Beş vakit namaz kılmak, Cünüplükten gusletmek, Rızık hakkında Allah’ın vaadine itimat ve tevekkül etmek, Rızkı helalinden yiyip içmek ve harama el uzatmamak, Kanaat etmek, Allah’a tevekkül etmek, Nimetler karşılığında şükretmek, Kaza-i İlâhî’ye (Allah’ın hükmüne) rıza göstermek, Belâlara sabretmek, Günahlara tövbe etmek, İbadetleri ihlâsla işlemek, Şeytanı düşman bilmek, Kur’an-ı Kerim’e uygun hareket etmek, Ölüm için hazırlık yapmak, Allah için sevip Allah için buğzetmek, Anneye, babaya itaat ve iyilik etmek, El-emrü bil-ma’ruf ve nehy-ü anil münker (iyiliği emretmek, kötülükten sakındırmak), Gıybet etmemek, Sıla-i rahim (akrabaya iyilik ve ziyaret etmek), Emanetleri koruyup hıyanet etmemek, Meşru olmayan latife/şakalardan sakınmak, Allah’a ve Resulüne ittaat etmek, Zarar ve tehlikelerden Allah’a sığınmak, Allah’tan korkmak, Her şeye ibret gözüyle bakmak, Eşya üzerinde tefükkür etmek, Dili kötü sözlerden korumak, Kötü huylardan ve çirkin işlerden sakınmak, Kimseyle alay etmemek, Gözleri harama bakmaktan sakınmak, Allah ve Mü’minler hakkında suizanda bulunmamak, Her hâl ve durumda doğru olmak, Ferahı terketmek, Çirkin ve yasak şeyleri dinlemekten sakınmak, İlim tahsiline çalışmak, Tartı ve ölçüde hakkı gözetip hile yapmamak, Allah’ın mekrinden emin olmamak, Fakir ve miskinlere yardımcı olup onları reddetmemek, Allah’ın rahmetinden ümidini kesmemek, Nefse ve hevâya uymamak, Kendi rızkından ihtiyaç sahiplerine nafaka vermek, İsraf etmemek, Verdiğin şeyi başa kakmamak, Hayız ve nifas halindeki hanımına yaklaşmamak, Kalbi her türlü günahtan temizlemek, Kibirlenmemek, Yetimlere iyilik etmek, Beş vakit namaza devam etmek, Allah’a şirk koşmamak, Zinadan sakınmak, Sarhoş edici şeyleri içmekten sakınmak, Yalan yere yemin etmemek.”
FANİ DUNYA RADYO FORUM
