Nefs İle Cihad
Sual: Resulullahın ve Eshabı kiramın nefsleri itminana kavuştuğuna göre, (Küçük cihaddan döndük, nefsle olan büyük cihada başladık) hadisindeki nefsle olan cihad nedir?
İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
Nefs mutmainne olunca, kıl kadar azgınlık, taşkınlık yapmaz. İslamiyet’e tam teslim olmuş, her kötülüğü yok olmuştur. Sahibi için kendini yok etmiştir. Böyle olan nefsin İslamiyet’e uymaması, imkânsızdır. Nefs Allahü teâlâdan, Allahü teâlâ da ondan razı olunca, artık taşkınlık, azgınlık yapamaz. Azgın olandan razı olunmaz. Allahü teâlânın razı olduğu nefs, razı olmayacak bir şey yapabilir mi?
Hadis-i şerifte bildirilen büyük cihad, bedene, cesede karşı yapılan cihaddır; çünkü insanın bedeni, su, ateş, toprak ve hava gibi birbirine zıt olan dört türlü maddeden yapılmıştır. Her çeşit madde, başka şeyler istemekte ve başka şeylerden kaçmaktadır. İnsanın şehvani istekleri, bedenden doğmaktadır. Gazap etmesi, istememesi de, bedenden ileri gelmektedir. İnsanda bu cihadın sonu olmaz. Nefsin itminana ermesi, bu cihadı ortadan kaldırmaz. Kalbin vilayet makamına kavuşmasıyla, bu cihad yok olmaz. İnsanda bu cihadın bulunması, çeşitli faydalar sağlamaktadır. Böylece beden temizlenir. Ahirette yüksek derecelere kavuşur. Dünya hayatında beden kalbe tâbidir. Ahirette iş bunun tersinedir. Orada kalb bedene tâbi olur. İnsan ölünce ahiret hayatı başlar. Bu cihad biter. (2/50)
Buradaki büyük cihad, insanın huyunu, İslam ahlakına uygun şekilde, düzeltmeye çalışmasıdır. (Can çıkar huy çıkmaz) sözü doğrudur, yani huy tamamen yok olmaz; fakat terbiye edilebilir. Yani insan İslam ahlâkıyla ahlâklanırsa, huyunu iyi yerde kullanır. Mesela sert mizaçlıysa, bunu iyi yerde kullanır. Kötü kimselere karşı mücadele eder. İnsan huysuzsa, mutlaka o huysuzluk bir gün çarpar, ya bir kalb kırar yahut da birine bir hakaret eder, o zaman da kazandıklarının hepsi gider.
Kötü huy felakettir. Mesela şu iki kötü huy kimde varsa çok fenadır. Biri inat, biri de kibirdir. Ben haklıyım, benim görüşüm doğru demek ve kendini başkasından üstün görmek... Bunlar kâfirde varsa, Müslüman olmasına engeldir. Şayet Müslümanda varsa, son nefeste imansız gitmesine sebep olur.
Huy terbiyesi çok zordur. Peygamber efendimiz, (Ben güzel ahlâkı tamamlamak, anlatmak için gönderildim) buyuruyor. Yani huyunuzu düzeltmek için geldim diyor.
Peygamber efendimizin en büyük mucizelerinden birisi, bütün işlerinin, hareketlerinin, huylarının, hep ortada olmasıdır. En güzel ahlâk da, aşırı uçlardan uzaklaşarak hep orta yolda olmaktır. Mesela, korkak olmak da, çok atılgan olmak da iyi değildir. En iyisi, ikisinin ortasıdır yani cesur olmak; ama gerektiğinde tehlikelerden de kaçmaktır. Her şeyin ortasını yakalayan, bulan, yalnız Peygamber efendimizdir. Biz ortayı bulamayız; ama ortalamasını bulmaya çalışmalıyız. Tam ortasından olmasa da, ortalamadan giden yani mümkün olduğu kadar tam ortaya yakın hareket etmeye çalışan kurtulur
