Yemek Öncesi Yerine Getirilmesi Gereken Edep Kuralları -Yemek(Sofra) Âdâbı
1. Yemeye Besmele İle Yani "Bismillahirrahmanirrahim" Sözüyle Başlamak
Yemeğe de Allah'ın adını anarak besmeleyle başlamak sünnettir. Çünkü Ömer b. Ebû Seleme'nin (r.a.) rivayet ettiğine göre Resûlullah (s.a.v.) ona şöyle buyurmuştur:
"Ey oğul! (Yemeğe başlarken) besmele çek." (Buhârî, Et'ime 2)
Enes b. Mâlik (r.a.) de Resûl-i Ekrem Efendimizin şöyle buyurduğunu nakletmiştir:
"Allah'ın adını anınız (besmele çekiniz)." (Buhârî, Et'ime 3)
Yemeğe besmele çekerek başlamak, kuru bir laf değildir. Bu, her işi Allah adına, Allah için ve Allah'ın yardım ve desteğiyle yapmanın bilinç ve itirafının göstergesi olmasının yanı sıra insana çok büyük bir faydası daha bulunmaktadır. Bu, mü'min şahsiyetin asla göz ardı edemeyeceği ve vazgeçemeyeceği bir fayda olup, Allah'ın sevgili Resûlü (s.a.v.) bir hadisinde bu faydayı şöyle açıklamaktadır:
"Adam evine girerken besmele çekerse ve yine yemek yiyeceği zaman besmele çekerse, şeytan (beraberindeki arkadaşlarına), "Burada size ne geceleme imkânı vardır, ne de akşam yemeği!" der. Fakat adam evine girerken besmele çekmeyecek olursa, bu kez şeytan şöyle der: "Tamam, burada geceleyebilirsiniz!" Yine yemeği de besmele çekmeden yiyecek olursa, bu sefer de şeytan (beraberindekilere) şöyle der: "Burada geceleme imkânına ve akşam yemeğine kavuştunuz!" (Müslim, Eşribe 102 (2018))
Sahâbeden Hz. Huzeyfe'nin (r.a.) anlattığı aşağıdaki olay da şeytanların bu girişimlerinin canlı bir örneğidir:
"Allah Resûlü (s.a.v) ile birlikte yemekte bulunduğumuz zaman Resûlullah (s.a.v) başlayıp elini yemeğe uzatmadıkça de ellerimizi yemeğe uzatmazdık. Bir defasında onunla bir yemekte beraber olduk. Derken bir kız çocuğu geldi. Kız sanki yemeğe doğru itiliyor gibi hemen elini yemeğe uzattı. Resûlullah (s.a.v) derhal kızın elini tuttu. Sonra bir köylü geldi. Sanki o da yemeğe doğru itiliyor gibiydi. Resûlullah (s.a.v) onun da elini tutarak (onun da yemeğe uzanmasına engel oldu). Ardından şöyle buyurdu:
"Doğrusu şeytan, besmele çekilmemiş yemeği helâl sayıp, yiyebileceğini düşünür. O, bu kız çocuğunu kullanarak yemek yemeye niyetlenmişti. Bundan dolayı hemen onun elini tuttum. Daha sonra bedevî adamı aracı yaparak onun vasıtasıyla yemek yemeye çalıştı. Aynı şekilde onun da elini tuttum. Nefsim elinde olan Allah'a yemin ederim ki, şeytanın eli, kız çocuğunun eliyle beraber avucumdaydı." (Müslim, Eşribe 102 (2017); Ebû Dâvud, Et'ime 15 (3766); Ahmed b. Hanbel, Müsned, V, 382, 397).
Bu hadisler bize gösteriyor ki, şeytan da insan gibi beslenmeye ihtiyaç duymakta ve besinlerinin bir bölümünü insanın besin kaynakları oluşturmaktadır. Ancak bu besinlerden beslenebilmesi için insanı kullanması, onu aracı yapması gerekmektedir. Bunun için insanla anlaşma yapması, ortak karar alması gerekmemekte; insanın yemeğe besmele çekmeden başlaması ve bu şekilde Allah'ın adını anmadan sofradan kalkması yeterli olmaktadır. Şeytanı, onunla birlikte sofradan doymuş, beslenmiş, güçlenmiş olarak kalkacaktır. Güçlenmiş şeytan, yenilmesi zorlaşmış düşman demektir.
Bunu hangi müslüman arzu eder. Bu bakımdan bizden hiç ayrılmayan görünmez şeytan düşmanlarımızın lehine olacak, onları kendimize karşı güçlendirip, desteklemek bizim âhiret saadetimiz bakımından son derece tehlikeli bir dav-ranıştır. Bundan kesinlikle sakınmamız ve şeytanın hile ve tuzaklarına karşı uyanık olmamız gerekmektedir.
Sonra yemeğe besmeleyle başlamanın faydalarından bir diğeri de sofradaki berekettir. Resûlullah (s.a.v) hamd edilerek başlanmamış her önemli işin bereketten bütünüyle uzak olduğunu haber vermiştir (İbn Mâce, Nikâh 19 (1969). Hadisin şerhinde İmam Sindî, Allah'ın adı-nı anmanın yani besmele çekmenin de hamdın içine dâhil olduğunu, bunu gösteren rivayetlerin bulunduğunu söylemiştir. Yemek yemek de önemli ve zorunlu bir iş olduğuna göre, bes-mele çekilmeden yenen bereketten uzak yemektir.
Yine Hz. Aişe'den (r.anhâ) gelen bir hadis, yemeye besmeleyle başlamanın, yemeği bereketlendireceğini ve yiyenleri doyuracağını bizlere öğretmektedir. Hz. Âişe (r. anhâ) şöyle anlatıyor: "Resûlullah (s.a.v.), ashabından altı kişi ile birlikte yemek yiyordu. Derken bir bedevî geldi. (Besmele çekmeksizin) iki lokmada (yemeğin tamamını) yutuverdi. Resûlullah (s.a.v): "Eğer bu adam besmele çekseydi yemek hepinize yeterdi!" buyurdu." (Tirmizî, Et'ime 47, (1859))
İmam Gazâlî (rah.a.) "İhyâ" adlı kitabında yemeğe besmeleyle başlanması hakkında şöyle demektedir:
"İştahın, insanı Allah'ın adını anmaktan alıkoymaması için her lokmada besmele çek-mek güzeldir. İlk lokmayı aldığında 'bismillah', ikinci lokmada 'bismillahirrrahman' ve üçün-cü lokmayı alınca da 'bismillahirrahmanirrahim' der. Sofrada bulunan herkesin duyup söyle-mesi için de besmeleyi açıktan söyler." (Bkz. İhyâu Ulûmi'd-dîn, "Âdetler" kitabı, "Sofra Başındaki Adab" bölümü)
Yemeğe başlarken besmele çekmek mademki bu kadar önemli, peki yemeğin başında besmele çekmeyi unutmuşsak ne olacak? Hz. Aişe (r.anhâ) bu sorunun cevabını bizzat Resûlullah (s.a.v.) Efendimizden şöyle bildiriyor:
"Sizden kim bir şey yerse 'bismillah' desin. Başta söylemeyi unutmuşsa, sonunda şöyle söylesin: "Bismillahi fî evvelihî ve âhirihî (başında da sonunda da bismillah)." (Ebû Dâvud, Et'ime 16 (3767); Tirmizî, Et'ime 47 (1859)).
Osman Arpaçukuru.
FANİ DUNYA RADYO FORUM
