ÇOCUKLARDA AŞIRI GEREKSİZ KORKULAR - FOBİLER
Çocukken daha cesur olan insan büyüdükçe cesaretini kaybediyor derdim.Sıklıkla karşılaştığım problemlerin başında gelen,çocuklarda korku fobisi bu bakış açımdan şüphe uyandırmıyor desem yalan olur.Kısa bir tanım yapmak gerekirse;
Fobi,aşırı ve gereksiz korkulardır.Üç gruba ayrılmaktadır.
Sosyal fobi(Sosyal ortamdan küçük düşme,utanma vb. ile kaçınma)
Özgül fobiler (bazı durumlar ve nesnelere karşı oluşan korku)
Agorafobi (yalnız yatmak,yalnız kalmak,yalnız sokağa çıkmak,uçak,asansör vb. durumlarda yaşanan korkudur.)
Çocuklarda erken yaşlarda oluşan fobilerde,kalıtımsal ve yapısal etkenlerden çok psikolojik yaşantıların önemli rolü bulunmaktadır.
Çocuklarda korkulara zemin hazırlayan etkenlerin,daha çok aile-okul-çevre ekseninde oluştuğu görülmekte.
İlkokul çağındaki çocuklarda,İzledikleri programlar,arkadaşlar arasında konuşulan fantastik olaylar,duydukları soyut kavramları anlayamamak beraberinde korkuyu getirmektedir.
Anne baba olarak onları korumaya alırken farkında olmadan,dolaylı mesajlar ile fobi sahibi olmasına neden olabiliyoruz.
-Çocuğumuza yalnız gidemezsin beraber gidelim.(Bağımlı)
-Yabancılarla konuşma,bak seni kaçırırlar.(Güven)
-Sen dokunma yanarsın.(Bağımlı iş yapma)
-Kapıyı iyi kilitleyelim ,felancanın evine hırsız girmiş.(Güven)
-Sokakta oynarken gözümün önünden ayrılma.(Bağımlı)
-Bak çok günah Allah yakar.(Soyut )
-Yalan söylersen cehennemde yanarsın.(soyut)
– uyuturken iyi periler sabah sana hediye verecek.(soyut)
-Ekmeği düşürme çarpılırsın.(soyut)
Ve türevi…Biz yetişkinler ortamın güvensizliğinden şikayet ederken kendi panik ve korkularımızı çocuklarımıza aşılıyor ve zihne öğretiyoruz. Siz pire dersiniz,çocuğun algıladığı devedir.Kendi bakış açısından bakar ve soyut kavramlarla ilişki kurmada kendi hayal dünyaları ile hareket ederler.Bizler onların dünyasına, anlayamadıkları kötü kahramanları ve olayları sokarken aslında korku fobisini hediye ediyoruz onlara.
Soyut düşünme becerisi gelişmemiş çocuklar için,her korku içeren durum baş edemeyecekleri kadar ağır bir yük halindedir.Ve devamında bastırdıkları duygular,tırnak yeme,alt ıslatma,panik atak,stres bozukluğu vs .olarak dönüt vermektedir.
Korkuları olan çocuk için yapılacak en güzel şey,onu dinleyip duygularını ifade etmesine fırsat vermek.Onları anladığımızı hissettirmektir.Çocuğu korkuları ile yüzleştirmekte önemli bir adımdır.
Ancak korkuların hangi temele dayandığı da önemlidir. Şu örneği vermek yerinde olacaktır;Kendi yansımasını gören köpek göletten su içmekten korkuyor.Susuzluğa dayanamayıp sonunda kendini gölete attığında,yansımasının olmadığını görünce suyu içiyor.Sonuç olarak,herhangi bir dayanağı olmayan korkular söndürülebiliyor.Bununla beraber fobiyi oluşturan etkenlerin sürekliğine de bakılmalıdır.
Zira gergin,şiddet,stres vs. gibi çocukta korkunun oluşmasına sebep olan ortam devam ettiği sürece korkularda devam edecektir.
Aslında korkulan durum tespitinden sonra yapılacak iki çözüm vardır.Ya korkuyu oluşturan durum,ortam,obje ortadan kaldırılacak ve etkilerinin yok edilmesi üzerine çalışılacak.
Veya fantastik dünya ve soyut kaynaklı korkularda,yüzleştirilecek.
Korkuların giderilmesinde,küçük adımlar,aşama aşama çalışmaları her zaman etkilidir.Misal;Karanlık korkusu olan çocuklarda uyguladığım yöntem,gittikçe artan süreler ile karanlıkta tek başına kalma ve sonucunu görmesini sağlamaktır.Çocuk korkusunun bir temele dayanmadığını fark ettiğinde korkularda azalma olmaktadır.
Şu bir gerçek ki,her sonuç bir nedene bağlıdır.Korkuyu da tetikleyen fıtrat özelliğinin dışında,bir çok faktör vardır.Bunu ya evimizde,ya okulda,ya arkadaş çevresinde aramalıyız.Güven eksikliği beraberinde fobiyi getirmektedir.
Korkuların dayandığı unsurlardan en sıklıkla karşılaşılan;
-Tv programların,kontrolsüz yaşına uygun olmayan korku içerikli programların izlenmesi,
-Bilgisayarda kontrolsüz yaşına uygun olmayan siteler,videolar,resimle.r
-Aile içi şiddet,kavga,stres ve gerilim
-Anne-baba yaklaşımının aşırı sert ve tehditkar olması
-Okul ve çevresinde yaşadığı,gördüğü olaylar.
-Çocuğun yanında konuşulan korku ve güvensizlik içeren konular.
Aileler çocukların ruh dünyalarında dengeyi bozacak bu gibi yaklaşımlardan sakınmalıdırlar.
Küçük bir not;Güven,huzur ve sevgi dolu ortamlar; fobilerin aşılmasında en önemli meskendir.
Semiha Özgür Sezer
FANİ DUNYA RADYO FORUM
