EGOSANTRİZM
Egosantrizm, "çocuğun çevresini keşfettiği, bu çevrenin kendisi için yaratıldığı inancını
taşıdığı ve başka kimselere aldırış etmediği bir dönemdir."(108) Çocuğun kendisi ile kendi
dışında olanları ayıramadığı bu dönem(109), genellikle 2-6 yaşlarını kapsamaktadır.(110)
Egosantrizm dönemindeki çocuk, dünyayı yalnız kendi bakımından görmektedir. Ona
göre, çevresindeki kişiler ve etrafındaki eşyalar kendisi gibi düşünürler ve hissederler.
Bundan dolayı inançları da günlük tasavvur ve idraklerinden ayrı değildir.(111)
Çocuktaki egosantrik düşünceler zaman zaman çeşitli şekillerde tezahür eder, çocuk
konuşmalarında hep kendisinden bahseder, oyuncaklarıyla başkalarının oynamasına izin
vermez. Anne babasının yalnız kendisiyle ilgilenmesini ister ve bu yüzden, yeni doğan
kardeşini kıskanır, onu istemez.
Çocuk egosantrizminin çeşitli tezahür şekillerinden biri de, "Finalizm (Gayecilik)"dir.
Çocuktaki finalizme göre her şey insanın işine yaramak için yaratılmıştır ve her şeyin
hayatta bir görevi vardır.(112)
Çocuğun bu tür bir düşünceye sahip olmasında yetişkinlerin
rolü küçümsenemez. Çünkü, gözünü açtığı andan itibaren bütün ihtiyaçları büyükleri
tarafından karşılanan çocuk, dünyadaki her şeyin kendisine hizmet için yaratılmış olduğuna
inanmakla pek hatalı sayılmaz. Son çocukluk yıllarına kadar devam eden bu düşüncenin
tesiriyle, çocuk her şey hakkında pratik bir şekilde akıl yürütmektedir. Meselâ, "Güneş bizi
aydınlatmak için yaratılmıştır."; "nehir, üzerinde kayıkla gezmek için akmaktadır."(113)
İnsana yaratılıştan bu tür duyguların verilmiş olması dikkat çekicidir. Acaba insanın,
kendisine çeşitli nimetler sunan yaratıcısını araması mı istenmiştir? Yoksa, her şeyin olduğu
gibi, bu dünyaya gönderilişin de bir gayesi olduğu düşüncesine, bir yönlendirme mi vardır?
Kur'ân-ı Kerîm'de Allah Teâlâ,
İnsanoğlunun egosantrik duygularına hitap eden pek çok ayetin varlığı da dikkat çekicidir.
"Ademoğlunu şerefli kılarak, onların karada ve denizde gezmelerini sağladığını, temiz
nimetlerle onları rızıklandırdığını"(114) bildirirken; başka birçok âyette ise, "İnsan için
yeryüzünde ve gökyüzünde olan her şeyi; Güneş'i, Ay'ı, yıldızlan, denizi, geceyi, gündüzü,
nehirleri... müsahhar (faydalanılabilir) kıldığından(115) bahsetmektedir.
----------------------------------------------------------------------------
108. Alaylıoğlu-Oğuzkan, age, s. 27.
109. Mithat Enç, Ruhbilim Terimleri Sözlüğü, Ank. 1974, s. 30.
110. Refia Şemin, Karakter Formasyonu, İst. 1968, s. 17; A. Oğuzkan Eğitim Terimleri
Sözlüğü, Ank. 1974, s. 25.
111. Pazarlı, Din Psikolojisi, s. 24; A. Vergote, Çocukta Din. (çev. E. Fırat) AÜIFD. XXII, 323.
112. Jacquin, age, s. 79
113. Jacquin, age, s. 45.
114. İsrâ, 17/70.
115. Ra'd, 13/2; İbrahim, 4/32, 33; Nahl, 16112, 13, 14; Hacc, 22/65.
FANİ DÜNYA FM
