Sosyal Fobi
Toplum içinde otururken, konuşurken veya herhangi bir eylem yaparken kızarma, terleme, ellerin titremesi kendini küçük düşürecek yanlış bir şeyler yapma korkusu olarak tarif edilir. Bu yüzden kişi topluluk içine girmekten kaçınır. Kişi, devamlı kontrol edildiği, hareketlerinde ve yaptığı işte bir noksanlık arandığı endişesindedir.
Yanlış bir şey yapmaktan, kalabalık içinde mahcup olmaktan, dolayısıyla küçük düşürülmekten korkar. Topluluk içinde konuşamaz, sesli okumaz, yazamaz ve iş yapamaz. Kalabalığa girmekten çekinir. Girmek zorunda kalınca da sıkılır. Huzursuz olur, bunalır. Hatta paniğe kapılabilir, yüzü kızarır, solunum ve nabız hızlanır.
Sıklığı
Sosyal fobi, her ferdin hayatı boyunca karşılaşabilme oranı yüzde 10-16 arasında değişen ve nüfusun yüzde 3’ü tarafından yaşanan, sık rastlanan bir problemdir. Sosyal fobilerin yaklaşık yüzde 40’ı on yaşından, yüzde 95’i yirmi yaşından önce ortaya çıkmaktadır. Kadın ve erkeklerde eşit oranda görülür.
Belirtileri
- Aşırı çekingenlik
- Sosyal ortamlarda küçük düşme korkusu
- Kalabalık içerisinde bir performans göstermeyeceğinden korkma
- Sık sık gelen panik ataklar, el titremesi, yüz kızarması, aşırı terleme çarpıntı, boğazın kuruması
Bu belirtiler şu durumlarda ortaya çıkar:
- Biriyle tanıştırılınca
- Telefonda konuşurken
- Misafir geldiğinde
- Bir iş yaptığı sırada başkalarınca izlenirken
- Evde veya dışarıda yemek yerken
- Topluluk önünde bir iş yaparken
Sık görülen sosyal fobiler:
- Başkalarının önünde konuşma, yemek yeme veya yazı yazma
- Genel tuvaletleri kullanma
- Görüşmelere ve her türlü toplantıya katılma
Tedavi edilmemiş sosyal fobinin yol açtığı durumlar:
- Okulda başarısızlık
- Mesleki kısıtlılıklar (performans düşüklüğü)
- Sosyal ilişkilerde darlık
- Madde bağımlılığı
- Gereksiz tıbbi inceleme
- Anksiyeteyi yatıştırmak için alkol kullanma
- Depresyon
- Kalabalık yerlere gitmekte korku
- İntihar düşünceleri ve girişimleri
Ne olur?
Sosyal fobisi olan kişiler, çeşitli sosyal durumlarda olumsuz bir şekilde değerlendirileceklerine ilişkin bü
Sosyal fobi teşhis kriterleri( DSM- IV)
A. Yabancı insanlarla karşılaşacağı veya başkalarının gözü önünde olabileceği bir veyahut daha çok sosyal ortamda ya da performans gerektiren durumlarda belirgin ve kronik korku duyma. Kişi, utanç duyacağı veya küçük düşeceği davranışlarda bulunkatan korkar (veya anksiyete belirtileri gösterir.)
B. Korkulan sosyal durumla karşılaşma, hemen her zaman anksiyeteye (endişe, kaygı) yol açar, bu anksiyete bazen panik atak şeklini alabilir.
C. Kişi, korkusunun aşırı veya anlamsız olduğunun farkındadır.
D. Korkulan sosyal ortamlardan veya performans gerektiren du¬rumlardan kaçınılır veyahut bu durumlara aşırı anksiyete ile katlanılır.
E. Bu sıkıntılar kişinin günlük mesleki veya sosyal aktivitelerini ya da ilişkilerini etkiler veyahut fobiyle ilgili yoğun sıkıntıları vardır.
F. 18 yaşından küçüklerde süre en az 6 aydır.
yük bir korku duyarlar. Korktukları durumlarla karşılaştıkları zamanlarda da sıklıkla anksiyetenin bedeni belirtilerini yaşarlar. Sosyal fobide korku duyduğu sırada en sık gözlenen belirtiler: Çarpıntı, titreme, terleme, kaslarda gerginlik, midede burulma duygusu, ağızda kuruma, ateş basması veya üşüme duygusu, kafada basınç.
Sosyal fobi niçin olur?
Sosyal fobilerde anormal değerlendirme korkusu, saplantı halindedir. Sosyal ilişkilerde olumsuz şartlanmalar söz konusudur. “Ben hiçbir şeyi beceremem, her şeyi berbat ederim” gibi. Ayrıca sosyal davranışlarını aşırı şekilde aşağılayarak sunarlar. Hep olumsuz olayların üzerinde durular.
Çocukların aşırı derecede koruyucu, ancak duygusal yönden doyurucu olmayan bir şekilde yetiştirilmesinin sosyal fobide rol oynadığı düşünülmektedir. Bu çocuklar sosyal ilişkilerden uzak kalarak büyüdüklerinden, başkalarının onlar hakkında ne düşündükleri veya kendileriyle ilgili ne gibi yorumlar yaptıklarına daha çok dikkat eder hale gelmektedirler.
Tedavisi nasıldır?
Hastanın durumuna göre ilaç tedavisi, davranış tedavisi veya ikisi birden uygulanır. Sosyal fobikler tedavilerden yararlanırlar.
Bir hastamız, “Tedavi edilebilir bir tıbbi rahatsızlık olduğunu bilmiyordum. Kişiliğimin bir parçası zannediyordum” sözleriyle tedaviyi geciktirdiğini belirtmişti. Bir başkası ise “Önceleri doktordan yardım istersem insanların deli olduğumu düşüneceklerinden korkuyordum. Ne var ki tedavi gerçekten de bir çok şeyi değiştirdi. Tüm arkadaşlarım bunu fark ettiler” demişti.
Sosyal fobi tedavi edilmediğinde ferdin iş, sosyal ve özel hayatını olumsuz etkiler, yaşam kalitesini düşürür.
Bu yüzden sosyal fobi tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. İlaç tedavisi olarak; benzodiazepinler, SSRI ve MAO inhibitörleri başta olmak üzere antidepresan ilaçlar ve beta adrenerjik reseptör blokerleri kullanılır.
Sizde sosyal fobi var mı?
1- insanların ilgi odağı olmaktan çekinir misiniz?
2- Başkalarının önünde gülünç duruma düşmekten korkuyor musunuz?
3- Şu pozisyonlardan herhangi birinden sıklıkla kaçınmaya çalışır mısınız?
- Topluluk önünde konuşmak
- Otorite konumunda kişilerle konuşmak
- İnsanların sizi izlemesi
- Başkalarının önünde yemek yemek, içmek veya yazmak
- Topluluklara girmek
4- Sayılan durumlara maruz kalırsanız; aşırı derecede kızarır, titrer, bunalır, kusma hissine kapılır veya acilen tuvalete gitme arzusu duyar mısınız?
Eğer 1,2 veya 3 nolu soruların herhangi bir bölümüne evet cevabı verdiyseniz sosyal fobik olabilirsiniz. Eğer 4 nolu soruya evet cevabı verdiyseniz sosyal fobiksiniz demektir.
Sefa Saygılı.
