Ergenlikte utangaçlık
Danışmanlık merkezine annesi ve babası tarafından getirilen Cem, 15 yaşındaydı, sekizinci sınıfta okuyordu. Öncelikle Cem’i bireysel görüşme seansına aldım. Cem kendisiyle ilgili problemlerini şöyle sıraladı: Kendimi sürekli kaygılı, utangaç hissediyorum. Mesela bir ortama girdiğimde insanların dikkatini çekiyormuşum gibi, herkes bana bakıyormuş gibi geliyor. Bu beni çok rahatsız ediyor. Görünmez olmak istiyorum bazen. Kendisine bu sorunu en çok nerelerde yaşıyorsun diye sorduğumda şöyle cevap verdi;
“Örneğin, sınıfta ders sırasında oluyor. Bildiğim soruyu bile cevaplamaktan korkuyorum, parmak kaldıramıyorum.”
“Örneğin arkadaşların sana bir şey sordu gene o zaman da kaygılanıyor musun?” diye sorduğumda;
“Yakın arkadaşlarımın yanında pek olmuyor, tanımadığım insanların yanında daha çok heyecanlanıyorum” dedi.
Cem’e somutlaştırsak bu durumu nasıl oluyor dediğimde şöyle cevap verdi; “İşte bir yanlışımı görecekler gibi, herkesin gözü üstümdeymiş gibi düşünüyorum. Aslında herkes bana bakmıyordur, başka şeylerle uğraşıyorlardır. Bunun farkındayım ama yine de kaygı var, hata yapabilirim yanlış bir şey söyleyebilirim diye. Aslında herkes bazen yanlış bir şeyler söylüyor. Ama ben mükemmel konuşmak zorundaymışım gibi geliyor.”
Cem’e ne zamanlar ortaya çıkıyor diye sorduğumda: “Örneğin hoca bana bir anda söz verdiğinde kaygılanıyorum. Önceden bir hazırlık yapmam, bir şeye çalışmam lazım. Aslında hoca bana değil de başka birine sorduğunda hemen aklıma gelir neler söyleyebileceğim, ama o an hocaya o cevabı veremem mesela. Sadece derste olmuyor normal hayatımda da oluyor. Bu durum benim çocukluğumdan beri var. İlkokulda yemekhaneye öğretmenim olmadan gidemiyordum. Diğer çocuklar tek başına gidebiliyorlardı” dedi.
Değerli okuyucular, örnek vakada görüldüğü gibi utangaçlık- çekingenlik kişilerin bedenlerini, ilişkilerini, başarılarını, geleceklerini olumsuz olarak etkiler.
Utangaçlık sırasında kişinin bedeninde bazı değişimler olur. Kişi heyecanlandığı için kalp çarpıntısı, terleme, kas gerginliği, ağızda kuruma, idrara çıkma isteği görülebilir. Bireyler utangaçlık duygusuna ek olarak kaygı ve endişe yaşarlar. Bilişsel açıdan utangaçlık incelendiğinde, utangaç kişiler normal durumları utanç verici ve kabul edilemez olarak algılama, kendini suçlama eğilimlerine ve kendilerine ilişkin olumsuz inançlara sahiptirler.
Utangaç kişiler kendi performansıyla aşırı bir şekilde meşgul olma durumundadırlar. Bunula birlikte yaşadıkları yoğun kaygı, utangaçlık ve korku gibi duygular, onların kendilerini ifade etmelerini engellemektedir. Bu nedenle bu kişiler kendi potansiyellerinin altında tepkiler verirler. Bu da onların başarılarını olumsuz yönde etkiler.
Çekingen kişiler kişilerarası süreçleri tehdit olarak algılarlar. Sosyal davranışlara uygun olmayan yüklemeler yaparlar.
Çevredeki başarısız ya da olumsuz durumun nedenini kendilerine yüklerler. Yalnızlık duygusu hissederler Toplumsal ortamlarda sessiz kalma ve az konuşma gibi davranışlar gösterirler. Bu bireyler başkaları hakkında olumsuz inançlara sahiptirler.
Çekingen kişilerin gelecekle ilgili umutları da yoktur. Hep aynı döngüyü yaşamaktan yorulurlar. Utangaçlığın boyutunun artmasına bağlı olarak daha kolay depresyona girerler.
Gençlerde çekingenlik tedavisinde, EMDR travma tedavisi ve bilişsel-davranışçı terapi oldukça etkilidir. Ayrıca, utangaçlık sorunu yaşayan gençler spor, drama gibi etkinliklere yönlendirilmelidir.
Ergen gençlerimizin daha atılgan, daha özgüvenli olabilmesi duasıyla Allah (c.c)’a emanet olunuz.
KIVANÇ TIĞLI BULUT PSİKOTERAPİST DANIŞMAN.
FANİ DÜNYA FM
