Resûlullah (S.A.V.)İn Öğrencileri 4
Sahâbe arasında yürütülen hadis yazımı faaliyetinin yanı sıra bizzat Hz. Peygamber in kendisinin de Hz. Ali ye hadis yazdırdığı haber verilmiştir. Yine kızı Hz. Fatıma (r.anha) nın hadis yazdığı, sahâbî hanımlardan Esmâ bint. Umeys in bir hadis koleksiyonunun bulunduğu söylenmektedir. Hadis yazmasıyla öne çıkan Abdullah b. Amr ın, Hz. Peygamber (s.a.v.) in ağzından çıkan her kelimeyi yazacak derecede bu konuda azimli ve gayretli olduğu bilinmektedir. Hatta Abdullah b. Amr ın Sahîfe-i Sadıka, bizzat Resûlullah tan yazdığım bir sahîfedir. diyerek haber verdiği bir hadis külliyatı vardır. Eğer o mübarek Peygamberimiz (s.a.v.) teşvik etmese nasıl anlardık ibadetleri Sahâbe döneminde, bireysel yazım faaliyetleri görülmekle beraber, bütün hadisler henüz tespit ve tedvin edilmemişti. O dönemde, hadislerin doğru bir surette öğrenilip sağlamca zihinlere yerleştirilmesini ve böylece korunmasını sağlayacak en etkili ve yaygın yöntem, hadisleri ezberlemek ve müzâkere etmekti. Bu gerçeğin farkında olan Peygamber Efendimiz de hadislerinin ezber yoluyla zihinlerde korunmasını isteyerek, Ben size bir hadis söylediğim zaman onu ezberleyip muhafaza ediniz. buyurmuştur. Hatta Resûlullah hadis müzâkere etmenin nafile ibadetten daha faziletli olduğunu söyleyerek, ashâbını hadis müzâkerelerine: Gecenin bir vaktinde yapılan bir saat ilim müzâkeresi, bütün geceyi ibadetle geçirmekten daha hayırlıdır. diye buyurarak özendirmiştir.
Bunun sonucu rivayetler arttı
Bunun sonucu rivayetler arttı. Sahâbîler rivayet ettikleri hadislere göre de dizildiler İslâm Tarihi ne sıra sıra: Hadis sayısı 1000 in üzerinde olan sahâbîlere Muksirûn: Çok hadis rivâyet etmiş sahâbîler ; 1000 den daha az olan sahâbîlere de Mukillûn: Az hadis rivâyet etmiş sahâbîler adı verildi.
Binden fazla hadis rivayet eden sahâbîler yedi kişiydi. Ebû Hüreyre, Abdullah b. Ömer, Hz. Aişe, Enes b. Mâlik, Abdullah b. Abbas, Câbir b. Abdullah, Ebû Sâ id el-Hudrî. Bunların içinde en fazla hadis rivayet eden ve bu konuda zaman zaman suçlamalara da maruz kalan sahâbî; Ebû Hüreyre ydi. Abdullah b. Ömer, Ebû Hüreyre nin rivâyet etmiş olduğu, Kim bir cenazeyi uğurlar, namazını kılarsa ona bir kîrat sevap verilir. Eğer defninde hazır bulunursa, bu ecir iki katına çıkarılır. Bir kîrat Uhud dağından daha büyüktür. hadisini duyunca Bakıyorum ki, yine Resûlullah tan hadis rivâyet ediyorsun! diyerek itiraz eder. Bunun üzerine Ebû Hüreyre, İbn Ömer i Hz. Aişe ye götürür ve hadisi ona sorar. Hz. Aişe nin, Allah şahit ki evet, Resûlullah tan bunu işittim. demesi üzerine Ebû Hüreyre, Abdullah b. Ömer e dönerek, Beni ne badiyede ağaç dikmek, ne de çarsı-pazarda alışveriş yapmak gibi işler Resûlullah tan hadis dinlemekten alıkoymamıştır. Bilakis devamlı olarak Resûlullah ın vereceği bir parça ekmek karşılığı onun bana öğreteceği bir kelimeyi bellemek için fırsat kolladım durdum. der. Bu cevap karşısında Abdullah b. Ömer, Ey Ebû Hüreyre, sen içimizde Resûlullah la en çok birlikte olanımız ve onun hadislerini en iyi bilenimizsin. Bizse, birçok kîratları kaçırdık. diyerek, tenkidinde yanıldığını kabul etmiştir.
Zaman zaman sahâbîlerin kaydettikleri hadisleri test edenler çıkardı
Zaman zaman sahâbîlerin kaydettikleri hadisleri test edenler çıkardı; Medine Valisi Mervan gibi. Medine Valisi Mervan, Ebû Hüreyre nin hıfzını kontrol etmek üzere onu evine davet eder. Daha öncesinde de kâtibine perde arkasına geçip, Ebû Hüreyre nin rivâyet edeceği hadisleri aynıyla yazmasını tembihler. Kâtip kendisinden istenileni yapar; Ebû Hüreyre nin olanlardan haberi yoktur. Bir sene sonra vali, Ebû Hüreyre yi aynı maksatla tekrar çağırır. Bu kez Ebû Hüreyre nin ezberinden okuyacağı rivâyetler perde arkasından, geçen sene yine ondan yazılan nüshalarla karşılaştırılacak; böylelikle Ebû Hüreyre nin hıfzının sağlamlığı test edilecektir. Ebû Hüreyre yine olanlardan habersiz bir şekilde aynı hadisleri tekrar okumaya başlar; kâtip de saklandığı yerden onun okuduklarını yazılı nüshayla karşılaştırır. Sonuçta, rivâyetlerin aralarında en küçük bir farkın dahi olmadığı görülür. Böyle bir hafıza testini Hz. Aişe de Abdullah b. Amr a yapmıştır. İnsan hafızası ne kadar güçlü olursa olsun zamanla unutmaktan ve hata etmekten büsbütün korunmuş değildir. Sahâbe de hafızalarının zayıfladığı dönemlerde kendilerine gelerek, Bu hadisi sizden dinledim diyen kişiler karsısında hadis yazdıkları sahife ve kitapları öne sürmüşler ve hadisi kitaplarından kontrol etmişlerdir. Bunlardan biri de Ebû Hüreyre dir. Aslında o hadisleri Peygamberimiz (s.a.v.) dünyasını değiştirdikten sonra yazmıştır. Hafızası müthiştir ve hafızasının böyle kuvvetli olmasına sebep yine Peygamberimiz in duasıdır. Ancak yaş ilerleyince onun da hafızası zayıflamaya başlamıştır. Çareyi yazdığı defterlerini kontrol etmekte bulmuştur. Bu konuda Ebû Hüreyre nin öğrencilerinden Hasan b. Amr ed-Damarî söyle anlatmaktadır Ebû Hüreyre nin yanında bir hadis söylemiştim. O buna itiraz etti. Bu hadisi kendisinden işittiğimi söyledim. Bunun üzerine Eğer sen onu benden işitmişsen o, benim kitaplarımda yazılıdır. dedi. Beni elimden tutarak evine götürdü. Bana Resûlullah ın hadislerinin yazılı bulunduğu birçok kitaplar gösterdi ve aralarında benim söylemiş olduğum hadisi buldu. Sonra bana dönerek, Eğer hadisi sana ben tahdis etmişsem, onun benim yanımda yazılı olacağını sana söylemiştim. dedi.
İlim ve din halkalar halinde öğreniliyordu. İlim meclisleri de vardı. Meclisler halkadan daha büyüktü. Sabah namazından sonra Mescid-i Nebî de toplanıveriyordu halka halka ilimler Birinde tefsir, birinde Kur an okunuyordu. Bir diğerinde feraiz, bir diğerinde de Peygamberimiz in uygulamaları veya önceki gün söylediği hadislerdi konu olan. Talebe sahâbîler pür dikkat dinlerlerdi ders veren sahâbîleri Eğer Peygamberimiz oturursa hepsi onun etrafına üşüşür, başlarında kuşlar varmışçasına hareketsiz, sessiz oturur nazar ederlerdi Peygamberlerine Gözleri kulakları, dilleri kayıttaydı. Video gibi her sözünü her hareketini her yaptığını kaydetmekteydiler. Gözleri ayrı bir kayıtta, elleri ayakları kulakları, beyinleri ayrı bir kayıttaydı. Şimdi o kayıtlardır konan ilim sofralarına Ziyafet verilmektedir taliblere.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kaynaklar:
4 Bölümün Kaynakları Birarada.
Nevzat Aşık, Sahabe ve Hadiz Rivayeti, İzmir: Akyol Neşriyat, 1981.
Osman Arpaçukuru, Sahabe Dönemi Hadis Rivayetinde Tesebbüt, İkbal ve İkrar, [Tez, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlahiyat Anabilim Dalı, 2006.]
İbrahim Canan, Hadis Ansiklopedisi, İstanbul, Akçağ Yayınları, [t.y.].
Fikret Karaman, İsmail Karagöz v.dğr. , Dini Kavramlar Sözlüğü, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
M. Yaşar Kandemir, Hadis İstanbul: DİA, 1997,c. XV, s.s. 27- 64.
İsmail. L. Çakan, Dirâyetü l-Hadis, İstanbul: DİA, 1994, c. IX, s.s. 366-367.
Mehmet Efendioğlu, Rivayet , İstanbul: DİA, 2008, , c. XXXV, s.s. 135-137.
Fatma Toksoy.
FANİ DUNYA RADYO FORUM
