İSYANKARLIK
İsyan sözlükte "emre itaatsizlik etmek, inat edip emre muhalefet etmek, itaatten çıkmak, inatla imtina etmek, çekinmek ve azmak" anlamlarında olup itaatin zıddıdır. Araplar, köle efendisinin emrine muhalefet ettiği, itaatten çıktığı zaman "asâ" (isyan etti, söz dinlemedi) fiilini kullanmışlardır. İsyan kelimesinin; zelle, hatîe, ma'siyet, seyyie, fısk, cürüm ve zenb kelimeleriyle eş anlam ilişkisi vardır
Dini anlamda isyan; Allah (cc) ve Rasulü'nün emirlerine uymamak, itaat etmemek demektir.
Bu anlamda isyan iki kısma ayrılır:
a) Dininin ahkâmını, Allah (cc)'ın emir ve yasaklarını reddetmek ve kabulden imtina etmek. Bu, inkârdır
b) İman edilmesi gereken şeylere iman etmekle birlikte emir ve yasakları ihlal etmek, itaatsizlik etmek. Bu, fısk ve hatadır, itaatten isyan ederek sapmaktır. Dolayısıyla isyanın bazısı küfür bazısı değildir. Allah'a ve Peygambere isyan, mutlak olarak zikredildiği zaman buna, küfür de fısk da dâhildir. Cin suresinin 23. ayetinde; "Kim Allah (cc)'a ve Rasulü'ne isyan ederse ona, içinde ebedî kalacağı Cehennem ateşi vardır." buyrulmuştur. Ayetteki, "Allah ve Rasulü'ne isyan", Peygamber Efendimizin Allah (cc)'tan alıp haber verdiği ilâhî gerçekleri, ayetleri kabul etmemek, şirk ve küfürde ısrar etmektir.
Allah (cc)'a ve Rasulü'ne isyan eden kimse "iman etmeyen kimse" anlamındadır.
Ahzab suresinin 36. ayetinde isyan edenin, hakikatten saptığı bildirilmiştir: "Allah ve Rasulü, bir işte bir hüküm verdiği zaman artık mümin erkek ve mümin kadına, o işi kendi isteklerine göre seçme hakkı yoktur. Kim Allah'a ve Rasulü'ne isyan ederse apaçık bir sapıklığa düşmüş olur." Bu ayetteki isyan, küfrü de fıskı da içine alır. Eğer bir kişi Allah (cc) ve Rasulü'nün emir ve yasaklarını kabul etmeyip inkâr ederse, bu kimse kâfir olur. İman eder de uygulamazsa fâsık olur, hata etmiş, günaha girmiş olur.
Hûd suresinin 59. ayetinde, "İşte Ad kavmi Rabblerinin ayetlerini inkâr ettiler, peygamberlerine isyan ettiler ve her inatçı zorbanın emrine uydular." denilmiştir. Ayette geçen peygamberlere isyan; olanları yalanlamak, davet ettiği şeyleri kabul etmemek anlamındadır.
Kur'ân-ı Kerim'de, firavunun, yahudilerin, Nuh kavminin ve helâk edilen bütün kavimlerin peygamberlerine isyan ettikleri bildirilmiştir ki bu isyan da inkâr anlamındadır.
Nisa suresinin 14. ayetinde geçen "Allah'a ve Peygamberine isyan eden" ifadesi, 13. ayetteki "Allaha ve Peygamberine itaat eden" ifadesinin mukabili olarak zikredilmiştir. 11 ve 12 ayetlerde miras ile ilgili hükümler anlatıldıktan sonra, 13 ayette, "Bunlar Allah'ın sınırları " denilmiş ve "Kim Allah'a ve elçisine itaat ederse Allah onu altından ırmaklar akan Cennetlere sokar. Orada onlar ebedî kalırlar ve işte büyük kurtuluş budur. " 14 ayette ise, "Kim de Allah'a ve O'nun Rasulü'ne isyan ederse ve O'nun sınırlarını aşarsa, Allah onu ebedî kalacağı ateşe sokar. Onun için alçaltıcı bir azap vardır.", buyrulmuştur. Ayette geçen isyan; bu hükümleri inkâr etmek, Allah (c.c)'ın mirasla ilgili taksimine razı olmamak demektir.
Hucûrât suresinin 7 ayetinde, küfür, fısk ve isyan, imanın mukabilinde zikredilmiştir: "Allah, size imanı sevdirdi ve onu sizin kalplerinizde süsledi ve size küfrü, fıskı ve isyanı çirkin gösterdi."
İsyanın bazısı küfür bazısı küfür olmayınca, Allah (cc) aralarını ayırıp bunları üç çeşit olarak zikretmiştir: “Küfür olanlar, fısk olup küfür olmayanlar ve isyan olup küfür ve fısk olmayanlar.” Allah bunların üçünü de müminlere çirkin göstermiştir. İtaatler imana dâhil olduğu için, "Size imanı, farzları ve sair itaati sevdirdi." şeklinde zikretmeyip sadece "Size imanı sevdirdi" denilmiştir. Dolayısıyla bütün itaatler imana dâhildir. Bu sebeple mü'minin iman ve itaat olan şeyleri sevmesi; küfür, fısk ve isyan olan şeyleri de kerih ve çirkin görmesi; hasenattan hoşlanması, seyyiata (kötülüklere, kötü söz, fiil ve davranışlara) kızması, hasenatı işlemek kendisini sevindirmesi, seyyiatı işlemek de üzmesi imanının gereğidir. Küfrü, fıskı ve isyanı kerih ve çirkin görmemek imanla bağdaşır bir davranış değildir.
İsyân olan küfür, fısk ve günahlar, küçüğü ve büyüğü ile üç kısma ayrılır:
1 Allah'tan başkasına meyletmek, iman ve ibadette Allah'a ortak koşmak, ayetleri yalanlamak, Kur'ân hükümlerini beğenmemek ve küçümsemek, iman esaslarını kalp ile tasdik etmediği halde sadece diliyle inandığını söylemek ki buna şirk, küfür ve nifak denir
2- Gadabî kuvvetlere, nefse ve şeytana itaat etmek ki bu zulümdür, büyük günahtır. Adam öldürmek, içki içmek, hırsızlık etmek, namaz kılmamak, oruç tutmamak gibi,
3- Şehevî kuvvetlere itaat etmek ki buna fevâhış denir. Zina etmek gibi… Furkan suresinin 68. ayeti buna işaret etmektedir: "(Allah'ın hoş kulları) Allah ile beraber başka ilaha yalvarmazlar. Allah'ın haram ettiği canı haksız yere öldürmezler ve zina etmezler."
Mücadele suresi, 9. ayetinde, "Ey müminler! (Kendi aranızda) gizli konuştuğunuz zaman (münafıkların yaptıkları gibi) günah, düşmanlık ve peygambere isyan etmek üzerinde konuşmayın, iyilik ve takva üzerinde konuşun" buyrulmuştur.
Bir önceki ayette münafıkların günah, düşmanlık, zulüm ve peygambere isyân konusunda gizli gizli konuştukları bildirilmiştir.
Bu şekilde davranmak müminlere yasaklanmış, buna mukabil iyilik (birr) ve takva emredilmiştir.
Uhud savaşında Hz. Muhammed (sav)'in bir geçide yerleştirdiği ve "Her ne olursa olsun buradan ayrılmayın" dediği Müslüman okçuların, müşriklerin hezimete uğradıklarını görmeleri üzerine ganimet toplamak için, komutanları Abdullah ibn Cübeyr'in emrini dinlemeyip ayrılmaları, Âl-i İmran, suresinin 152. ayetinde, "isyân" kavramı ile ifade edilmiştir. Dolayısıyla Allah (cc)'ın emir ve yasaklarına muhalefet etmek isyan olduğu gibi Peygambere muhalefet etmek de isyândır.
İsyân Allah (cc) ve Peygamberin emir ve yasaklarını, helâl ve haramlarını kabul etmemek şeklinde olursa küfür; bunları kabul ettiği ve iman ettiği halde emir ve yasaklara uymamak, itaatsizlik etmekten ibaret olursa, fısk olur. İster küfür, ister fısk anlamında olsun isyân, zulümdür. Her âsî nefsine zulmetmiştir.
Çünkü âsî isyânı ile kendisine zarar vermiş, kendini, İlâhî cezaya mahkûm etmiştir. Her kâfir, âsîdir, ancak her âsî, kâfir değildir. Fakat her âsî, zalimdir. Asî, isyânı ile her hâlükârda nefsine zulmetmiştir, isyânı ile başkalarına da zulmedebilir. Hülasa, emir ve yasakların hilafına vuku' bulan fiil isyândır. Bu isyân kasten yapılırsa günah, kasıtsız olursa zelle adını alır.
FANİ DUNYA RADYO FORUM
