Uyku bozuklukları ve travma
Değerli okuyucular, her insanın uykusu zaman zaman bozulabilir. Ruhsal sıkıntılar, bedensel hastalıklar, uykunun süresini, düzenini, gelip geçici olarak bozabilir. Bunlara uyku bozukluğu denilemez. Ayrıca birçok ruhsal bozuklukta (depresyon, şizofreni, obsesif kompülsif nevroz gibi) uyku bozukluğu belirtisi çok sık görülür.
Uyku bozukluklarını iki ana grupta inceleyebiliriz:
1. Ana grup: Dissomniya- Uykunun miktarı, niceliği ve zamanlamasındaki bozukluk (uykusuzluk, aşırı uyku gibi)
Uykusuzluk (insomniya): Uykuya dalmada, uykuyu sürdürmede güçlük ya da uyuduğu halde uykusunu alamamış, dinlenememiş hissetme ile belirli bozukluktur. Bu durum en az 1 ay boyunca, haftada en az 3 kez sürüyorsa o zaman ciddiye alınmalıdır. Kişi saatlerce uykuya dalamadığını, uykuya erken dalsa bile uykusunun sık sık bölündüğünü ve uyanınca tekrar uyumakta güçlük çektiğini anlatır.
Bu uykusuzluk, başka bir ruhsal bozukluğa bağlı olabilir. (Depresyon, bunaltı bozukluklarında görülen uykusuzluk gibi) Veya organik bir bozukluğa, ilaçlara bağlı olabilir. Bir de “Birincil uykusuzluk” denilen durum vardır ki, bunda belirgin bir ruhsal sorun ya da bedensel sorun yoktur. Birey uyuyamamaktan endişe eder, gece olunca gene uyku tutmayacağı korkusuna kapılır.
Aşırı uyku (hipersomni): Bu bozukluğun temel belirtisi, geceleri normal süre uyunduğu halde, gündüzleri aşırı uykululuk durumudur.
Gündüzleri uykululuk, iş yerinde, araba kullanırken uykuya dalma ve uyku isteğinin sürmesidir.
Uyku bozukluklarının 2. Ana grubu “Parasomni” denilen, uykuda anormal bir durumun ortaya çıkmasıdır.
Bunlar:
1- Bunaltılı düşler şeklinde görülür. Kişi gece uykusunun sonlarına doğru korkulu düşlerle uyanır. Uyanınca rüyayı hatırlar fakat kişi tekrar uyumaktan korkabilir.
2- Uykuda korku nöbeti şeklinde olabilir? Kişi uykunun genellikle ilk birkaç saatinde, bir rüya görmeksizin birden büyük bir korku ile haykırarak uyanır. Bu korku nöbetleri 4-12 yaşlarında başlar ve çocukluk sonlanırken kaybolur.
3- Uyurgezerlik şeklinde de olabilir. Kişi uykunun ilk birkaç saatinde yatakta oturur, kalkarak dolaşır, yineleyici hareketleri yapmaktan kendini alıkoyamaz. Nöbet sırasında kişinin yüzü donuktur, çevredekilere cevap vermez, uyandırmak güç olur. Bu durum çocuklukta daha sık görülür.
Uykusuzluk ve diğer uyku bozuklukları, geçmiş yaşamında travmatik anılara maruz kalmış kişilerde ve “Travma sonrası Stres bozukluğu” tanısı almış kişilerde ciddi bir stres nedeni olup bu danışanların çoğu sakinleştirici özelliği olan antidepresan ilaçlar kullanmaktadırlar. Kendini tekrarlayan kabuslar TSSB hastalarında uyku fobisi oluşturur. Kişiler bu durum karşısında çaresizlik hisseder ve kâbuslardan kurtulmanın yolu olarak uykusuzluk çekerler. Tekrar eden kâbuslar, uykusuzluk bu kişilerde yatak odasına karşı olumsuz şartlanma oluşturur ve kişilerde yatak odası düşüncesinde bile anksiyete belirtileri gösterirler.
Klinik araştırmalarda TSSB hastalarının sık sık uykudan uyandıkları ve özellikle REM fazında aşırı uyarıldıkları ve uykularında şiddetli motor faaliyetlerde bulundukları görülmektedir. Adeta tedirginlikten “tek gözü açık” uyumaktadırlar.
Fizyolojik olarak bakıldığında uyku bozukluğu; obezite, şeker hastalığı, bağışıklık sistemi zafiyeti, hipertansiyon, kalp rahatsızlığına neden olmaktadır.
Uyku bozukluklarının en sık görüleni uykusuzluktur. İyi bir uyku uyuyabilmek için dikkat edilmesi gereken noktalar:
¥ Ertesi gün dinlenmiş ve iyi bir gün yaşamak için, ihtiyacınız olduğu kadar uyuyun, daha fazla değil. Yatakta fazla zaman geçirmek, uykuda bölünmeye yol açar.
¥ Geceleri herhangi bir nedenle geç yatsanız bile, sabahları vaktinde kalkarak günlük yaşama geçin, gündüz uyumayın.
¥ Akşam yemekleriniz ağır olmasın. Akşam yemekten sonra çay, kahve, kola, sigaradan kaçının.
¥ Uyku vaktinden birkaç saat önce egzersizler yapın, fakat uykudan hemen önce fazla yorucu hareketlerden kaçının.
¥ Açlık uykuyu bozar. Uykudan önce ılık bir süt içmek uykuya yardımcı olur.
¥ Uyku için yatınca ve uyku tutmayınca uyumak için kendinizi zorlamayın, kalkarak rahatlatıcı, fazla hareket gerektirmeyen bir uğraşıda bulunun.
¥ Alışkanlığı olmayanlarda, tek bir uyku hapı, uyumayı sağlar. Ancak uyku haplarının sürekli kullanılması, uykusuzluk şikayeti olanlara fazla yarar sağlamaz.
Uyku bozukluklarının tedavisinde özellikle travma kaynaklı uyku problemlerinde EMDR tedavisi oldukça işe yarar.
EMDR, patolojinin uygun olmayan bir şekilde yerleşmiş algılamalardan ortaya çıktığını varsayan bilgi işleme modeline dayanan, sekiz aşamalı bir yaklaşımdır. EMDR tedavisi, rahatsız edici olaylara ulaşılmasını işlenmesini hızlandırmak ve öğrenme sürecini iyileştirmek için hafızanın algısal öğelerine (duygusal, bilişsel ve bedensel) odaklanmaktadır. EMDR tedavisi ile geçmişi değiştiremeyiz ama, o geçmiş yaşantıların bizim üzerimizdeki travmatik olumsuz etkilerini azaltabilir hatta ortadan kaldırabiliriz. EMDR, psikolojik travmanın oluşturduğu duygusal kilitlenmişliği açar ve kişinin doğal iyileştirici kaynaklarının harekete geçmesine izin verir. Böylece beyinde hapsolmuş/kilitli kalmış travmatik olayların işlenmesini sağlar.
Geçmiş hayatınızla barışıp, huzurlu uyku uyumanız duasıyla Allah’a emanet olunuz.
Kıvanç Tığlı Bulut.
Psiko Terapisst Danışman.
FANİ DUNYA RADYO FORUM
