Ergenlik Çağında Çocukların Değişimi ve Okul Başarısı
İlköğretim II. kademede başlayan ergenlik dönemi lisede de hızlı bir şekilde devam etmektedir. Bu dönemde çocuklarınız, hızlı bir biyolojik gelişiminin yanı sıra, psikolojik ve sosyal açıdan da gelişir ve farklılaşırlar. İlgi alanları, davranış ve tutumları değişir.
Çocuğunuz artık kendisini farklı bir pencereden görmekte ve çocukluktan yetişkinliğe doğru bir adım atmaktadır. Anne-baba olarak sizlerden alacağı destek sağlıklı ve mutlu birey olarak yetişmesine yardımcı olacaktır.
Anne-baba olarak sizlerin bu dönemde çocuğunuza yaklaşımınız ve davranışlarınız, çocuğunuz tarafından bilinçli olarak sınanır; kabul görür veya reddedilir. Bu dönemde çocukların en temel görevi kişilik, yaşam tarzı ve varoluşla ilgili kendisine has bir bakış açısı geliştirmektir. O yüzden ağır eleştiriler, çatışmalar, sınırlar konusunda zorlayıcı davranışlar anne-babalar için baş etmesi zor olan yeni görevlerin de habercisi olabilir. Birbirine destek olunması gereken bu dönemde bazen çeşitli çatışmalar yaşanabilir. Bunun temel sebeplerinden bazıları, ergenlik dönemiyle ilgili eksik yanlış bilgiler ya da aile içi iletişim sorunlarıdır. Başka bir nedeni çocuğunuzun ergenlik döneminde daha çabuk öfkelenebilen bir birey haline dönüşmesidir.
Anne-baba olarak sizler için belki de en zor süreçlerden biri çocuğunuzu ayrı bir birey olarak kabul etmek ve onun bağımsızlaşma çabalarını desteklemektir. Sizlerin yaklaşımları çocuklarınızın ileride nasıl bir birey olacağını etkilemektedir. Özellikle ergenlik çağında, çocuklarınızı tanımanız, onlara yakın olmanız, yaşadıklarını anlamaya çalışmanız onlarla kuracağınız ilişki açısından çok önemlidir. Çocuğunuz artık kendi değerleri, prensipleri ve özellikleri olan özerk bir birey olma yolunda ilerlemektedir ve belki de sizin beklediğinizden çok daha farklı bir kişilik geliştirmektedir. Çocuğunu ayrı ve farklı bir kişilik olarak gören bir anne-babanın onun için düşündüğü bir kalıp yoktur ve onun olabileceği en iyiyi olmasına izin verebilir. Kabul edici bir anne-baba çocuğun kendi yaşam “programını” geliştirmesine izin verir, gereksinim duydukları zamanlarda onların yanında olur, çocuklarına destek olur. Sıcak ve kabul edici ilişkiler bağımsızlık duygusunu destekler ve çocukların olumlu bir benlik geliştirmelerine yardımcı olur. Bunu okulda ve yaşıtlar arasında kazanılan başarılar izler.
ÇOCUKLARDA GELECEK KAYGISI
Bu döneme dair önemli noktalardan biri de çocuğunuzun okuldaki başarısıdır. Fiziksel, sosyal ve psikolojik gelişimiyle birlikte mesleki ve akademik gelişim de beraberinde gelmektedir. Çocuğunuz ergenlik döneminin getirdiği değişikliklerle boğuşurken aynı zamanda gelecek kaygısı da yaşamaya başlayabilir.
Çocuğunuza bu dönemde destek olabilmenizin yolu ergenlik çağına dair özellikleri iyi bilmeniz, gözle görülen değişikliklerin yanı sıra psikolojik ve sosyal değişiklikleri de fark etmenizdir. Bu dönemde kendi kimliğini sorgulayan çocuğunuzun hayatında, bazen arkadaşlarının ve sosyal ortamların ailesinden daha ön planda olduğunu görebilirsiniz. Sizden uzaklaşabileceğini ve arkadaş grubu içerisinde kendisini benimsetme gerekliliğini anlamanız, çocuğunuzun bu döneminde onunla daha iyi iletişim kurmanızı sağlayabilir.
Bazen anne-babalar, gelecek ve üniversite kaygısıyla bu dönemde çocuklarının daha çok okul başarısıyla ilgilenir. Unutulmamalıdır ki, çocuğun bir tek öğrenci rolü yoktur. Onun her alandaki başarısını ve farklı yönlerini görmek, bunları takdir etmek, öne çıkarmak, onun kendine güvenini arttıracak, kendiyle gururlanmasını sağlayacaktır. Bu, onun zayıf olduğu yönlerini bir eksiklik olarak değil, geliştirilmesi gereken yönler olarak kabullenmesini kolaylaştıracaktır.
Çocuklarınızla günlük olaylar hakkında rutin bir şekilde konuşarak, ders dışı faaliyetlerinin bir kısmında ona eşlik ederek, çocuğunuzun duygularını açık bir şekilde ifade etmesi için ortam sağlayarak ve gelişimini takip ederek destek olabilirsiniz. Çocuklarınıza gerektiğinde hedef koyma sürecinde yardımcı olabilir, anlık istekleri, uzun vadeli hedefler lehine ertelemelerine rehberlik edebilirsiniz. Bu durumda çalışma alışkanlıkları konusunda yardımda bulunmanız veya yardım alması için uygun bir uzmana yönlendirmeniz herkes için yararlı sonuçlar getirecektir.
Çocuğunuzun yapabilecekleri çerçevesinde beklentiler geliştirmeniz hem anne-baba olarak sizler için hem de çocuğunuz için daha az zorlayıcı olacaktır. Beklentinizin yüksek olması, motivasyonu arttıran bir faktör değildir.
Aksine ailenin başarı beklentisi yükseldikçe çocuğun bu konudaki kaygısı artabilir ve okul fobisi, sınav kaygısı, motivasyon eksikliği gibi sonuçlar yaratabilir.
MESLEKİ YÖNELİMİN İLK ADIMI: LİSE
Ergenlik döneminde olan çocuğunuzun liseye başlaması eğitiminde önemli bir geçiştir. Yeni başlangıçlar kişide merak ve heyecanı beraberinde getirir. Liseye geçiş öğrenciler için çok heyecan verici bir süreç olmakla birlikte zorlu bir dönemin de başlangıcıdır. Çünkü mesleki yönelimin ilk adımını lisede atan öğrenci aynı zamanda ergenliğin de duygusal gerilimini en yoğun şekilde yine bu dönemde yaşar. Okula uyum süreci yalnızca yeni bir kademeye ya da yeni bir okula başlayan öğrenciler için geçerli olan bir süreç değildir. Tatil boyunca günlük rutinleri değişen öğrenciler, okulların açılması ile başlayan yeni düzene uyum sağlama noktasında zorluk yaşayabilirler. Bunun sonucu olarak da davranışsal ve duygusal sorunlar ortaya çıkabilir. Bu sorunlar; ödev yapmama, okula gelme konusunda isteksizlik, arkadaşlar ile yaşanan iletişim problemleri, motivasyon eksikliği, dikkat problemi gibi durumlarla kendini gösterebilir. Bu yıl üniversite sınavına girecek olan öğrencilerimizin yaşayacağı okula uyum problemi ise hiç kuşkusuz geleceklerini şekillendirmeye araç olan bu sınava yükledikleri anlamla ilgilidir. Ergenlik döneminin sağlıklı bir şekilde geçirilmesi öğrencinin yetişkinlikteki uyum ve başarısı üzerinde önemli bir rol oynar. Çocuğunuzun liseye hazırlık sürecine ne kadar çok katılırsanız, liseye geçişin yansımaları da o kadar olumlu olacaktır. Velilerimize çocuklarının lisedeki eğitim-öğretim sürecini destekleyebilmeleri için bazı öneriler:
- Okulda geçen bir günün birlikte değerlendirmesini yapmak.
- Lise tanışma ve bilgilendirme toplantılarına katılmak.
- Kendini tanımasına imkân sağlamak ve sorumluluk vermek.
- Yapamadıklarını değil yapabildiklerinin ifade etmek.
- Okulun işleyişi ile ilgili bilgi edinerek çocuğunuzu bu doğrultuda yönlendirmek.
- Ders çalışma alışkanlığı ve düzenli olma becerisi edinebilmesini desteklemek.
- Çocuğunuzun ergenlik döneminde olduğunu ve bu dönemde arkadaşlık ilişkilerinin hayatlarında çok önemli bir rol oynadığını unutmamalısınız. Bu sebeple arkadaşlarını eleştirmek yerine onlarla tanışmayı tercih ediniz.
Uyum Sorununun Belirtileri
Uyum sorunu yaşayan çocuklar genellikle okula gitmek istemediklerini ifade ederler. Uykuya geçecekleri saatlerde sıklıkla okula gitmeme pazarlığı yaparlar.
Sabah yataktan kalkmakta zorlanırlar. Ağır bir şekilde ve güçlük çıkartarak hazırlanırlar. Okul saati yaklaştıkça bu çocuklarda karın ağrısı, baş ağrısı, mide bulantısı gibi şikayetler ortaya çıkabilir. Ayrıca ağlama, bağırma, hırçınlık, öfke nöbetleri, hatta kaygı arttıkça ishal, kusma ve alt ıslatma bile görülebilir. Okul saati geçtikten sonra bu belirtiler kaybolur.
Okullarda Oryantasyon Eğitimi
Eğitsel rehberlik hizmetleri içerisinde yer alan oryantasyon eğitimi; öğrenciye yeni katıldığı okulu tanıtmak için yapılan hizmettir. Oryantasyon eğitiminin amacı öğrenciye okulun fiziki yapısını tanıtmak ve öğrencinin ihtiyaçlarını nasıl gidereceğini göstermektir.
Ayrıca oryantasyon eğitimi öğrencinin yeni arkadaşlarına ve öğretmenlerine uyum sağlamasını da amaçlar. Bu hizmetle birey okula uyum sağlamak için geçireceği zamanı daha verimli kullanarak derslerine çalışabilme imkânı bulur. Oryantasyon eğitiminin zamanı olabildiğince kısa tutulmalıdır. Oryantasyon hizmeti okulda rehber öğretmenler tarafından hazırlanan plan ve programa uygun bir şekilde okul müdürü, diğer öğretmenler ve öğrencilerin katılımıyla gerçekleştirilir.
Oryantasyon eğitimin kapsamı genel olarak her okulda aynı olmaktadır. Fakat öğrencilerin gelişim dönemleri, okulun özel şartları ve çevresel faktörlere göre değişiklik gösterebilmektedir. Oryantasyon eğitiminin kapsamında genel olarak:
Okulun fiziki şartlarının tanıtılması.
Okulun bölümleri, ders programı ve bir sonraki eğitim kademesi veya iş imkânlarının tanıtılması.
Sınıf ve okul kurallarının, yönetmeliğin (disiplin, sınıf geçme) açıklanması.
Okulda bulunan eğitsel, sosyal, kültürel, mesleki vb. etkinlikler hakkında bilgi verilmesi.
Okul rehberlik servisinin gösterilmesi.
Velilerin okul personeli ile tanıştırılması.
Öğrencilerin birbirleriyle ve üst sınıf öğrencileriyle tanıştırılması.
Okul çevresinde yer alan hastane, kütüphane, belediye vb. kurumların tanıtılması.
Çevreyle okul arasındaki ulaşım hakkında bilgi verilmesi.
Sınırsız sayıda etkinliğe yer verilebilir.
Unutmayınız ki!
Çocuğunuzu her şeyiyle kabul ettiğinizi, her koşulda sevdiğinizi ve her ihtiyaç duyduğunda yanında hazır olduğunuzu hissettirmeniz, onun sağlıklı, mutlu ve başarılı bir birey olması bakımından oldukça önem taşımaktadır.
Nuran Tufan
Psikolojik Danışman ve Rehber Öğretmen
FANİ DUNYA RADYO FORUM
