Osmanlıların Kudüs’e Hizmeti
Kudüs, 1517 senesinde, Yavuz Sultân Selîm Hân tarafından Osmânlı topraklarına katıldı. Kânûnî, Kudüs’ün sûrlarını yaptırdı...
Sultân Salâhaddîn Eyyûbî’den sonra, Eyyubîler arasında siyâsî anlaşmazlıklar baş gösterdi. Hıristiyânlar bu durumu fırsat bildiler. Şâm ve Mısır Eyyûbîleri arasındaki anlaşmazlıkta, Şâm tarafını tercîh ettiler. Bu sebeple, 1244 senesinde Kudüs, tekrâr Hıristiyânların eline geçti.
Mısır Eyyûbî Hükümdârı Es-Sâlih Necmeddîn de, Hârezmlileri yardıma çağırdı. Hârezmliler Sûriye’yi baştan başa geçerek Kudüs’ü ele geçirdiler. Böylece Kudüs, Mısır Eyyûbîlerinin hâkimiyetine girdi. Bundan sonra Kudüs, Müslümânların elinde kaldı.
Fakat daha sonra Moğolların istîlâsına uğrayan Kudüs, harâbe hâline geldi. Mısır’da Eyyûbî Devletinin yerine Memlûkler geçince, Moğolları geri püskürtüp Kudüs’ü de işgâlden kurtardılar.
Memlûkler döneminde, Sultânın nâibi tarafından idâre edilen Kudüs, bir ilim ve irfân merkezi hâline geldi
Memlûk Sultânları, Kudüs’ün îmârına önem verdiler.
Sultân Baybars, Mescid-i Aksâ’yı tamir ettirerek şehrin kuzey-batısında, fakîrleri barındırmak üzere bir hân yaptırdı. Sultân Nasîrüddîn Muhammed, Mescid-i Aksâ’nın arka kısmını mermer ile kaplattı. Mihrâbın yanlarına iki pencere açtırdı. Harem’in yükseltilmiş kısmının kuzey tarafındaki sütunları ve Pamukçular kapısını tâmir ettirdi. Harem’deki iki mâbedin kubbelerini yaldızlattı.
Bir yıldırım düşmesi neticesinde yanarak yıkılan Kubbetü's-Sahrâ Câmii'nin kubbesini Sultân Çakmak tâmir ettirdi.
Sultân Eşref Kayıtbay, Harem’in yüksek kısmı ile bunun batı duvarı arkasında bir çeşme yaptırdı. Mescid-i Aksâ’nın Zincirler kapısı yanında bir medreseyi genişletti ve şehrin su yollarını tâmir ettirdi.
Kudüs şehri, 1517 senesinde, Yavuz Sultân Selîm Hân tarafından Osmânlı topraklarına katıldı.
Kânûnî Sultân Süleymân Hân, Kudüs’ün sûrlarını yaptırdı ve "Kubbetüs-Sahrâ Câmii"nin mozayik kaplamalarını kaldırtarak, yeşil ve sarı ile karışık mavi çini ile kaplattı; her ikisinin de bugünkü hâli, Kânûnî zamanından kalmadır. O, şehre dört büyük çeşme inşâ ettirdi.
Sultân İkinci Mahmûd Hân, "Kubbetüs-Sahrâ Câmii"nin yaldızlarını yeniletti ve câmiyi dışarıdan tâmir ettirdi.
Osmânlı hâkimiyeti, Birinci Dünyâ Harbine kadar devâm etti. Harbin son safhasına kadar Osmânlı hâkimiyetinde kalan ve müstakil bir mutasarrıflığın merkezi olan Kudüs, Aralık 1917 târihinde İngilizler tarafından işgâl edildi. Harp sona erince, "Birleşmiş Milletler Cemiyeti" tarafından İdârî vekâleti İngiltere’ye verilerek Filistîn’e bağlı kaldı.
Emevîler, Abbâsîler, Tolunoğulları, İhşîdîler, Fâtımîler, Selçûklular, Zengîler, Eyyûbîler, Memlûklüler ve nihâyet Osmânlıların hâkimiyetinde (Müslümânlarda) toplam 1.200 sene kalan Kudüs, 88 sene haçlıların işgâline uğramış, Büyük Sultân Salâhaddîn-i Eyyûbî’nin 1187’de orayı tekrâren fethetmesiyle, yeniden Müslümânların eline geçmiştir. İslâm Devletleri, oraya çok güzel hizmetler yapmışlardır.
Prof. Dr. Ramazan Ayvallı.
FANİ DUNYA RADYO FORUM
