Sağlıklı iletişim medeniyet işidir
İslam medeniyetindeki konuşma inceliğini, iletişim hassasiyetini ve konuşmanın merhamet boyutunu hiçbir medeniyette görmek mümkün değildir. Ancak Müslümanların bu inceliğe ve iletişim hassasiyetine vakıf olmadıkları bilinmektedir, düşündürücüdür.
Bugün toplumda herkes doyasıya konuşuyor. Siyasiler konuşuyor. Akademisyenler konuşuyor. Hocalar konuşuyor. Vatandaş konuşuyor. Herkes konuşuyor. Ailede analar babalar konuşuyor. Nihayet ağzı olan herkes konuşuyor. Pekiyi konuşmasınlar mı? Elbette konuşsunlar. Fakat insaf diye bir kavram vardır, ölçü ve incelik diye bir anlayış vardır.
Aslında konuşma bir medeniyet tezahürü ve bir sanat işlemesidir. Nezaket, zarafet, letafet ve medeniyet ölçüleri çerçevesinde konuşma bireyi onure eder ve topluma huzur sağlar. İnsan konuşurken muhatabını incitme endişesi taşımalı ve kelimelerini ona göre seçmelidir. Bu endişe olmadan yapılan konuşma, işi çığırından çıkarır. Tersine kimi insan baltayı almış ormana dalmış gibi konuşur. Bunlardan kimi, çeşitli platformda kendine zerk edilen ideolojik ezberlerini sunar ve üstünlük kurmak için kahramanlaşarak konuşur. Önce kendinin sonra da muhatabının insan olduğunu unutmuşçasına saldırarak konuşur.
Evet, bu sataşma ve saldırmalar bizim medeniyetimizde yoktur. Bizim konuşma medeniyetimizde muhteşem bir konuşma zenginliği vardır. Konuşma medeniyetimizde hikmet, incelik ve mantık esastır. Hatta Kur’an medeniyetinde konuşma kavramları ile ilgili çok cazip ve manidar ifadeler vardır. Bu ifadeleri, ilim anlayışı, iman sorumluluğu, ahlak kalitesi ve medeniyet bilinci ile öğrenip kullanılması gereken ilkeler çoktur. Kur’an-ı Kerim’de, kerim söz, ahsen söz, hikmet, sedîd söz, selam söz, maruf söz, beliğ söz, meysür söz, leyyin söz, sabit söz, hak söz, fasıl söz, sakil söz, sağlam söz gibi daha nice güzel kavramlar vardır ki bunlar, göz kamaştırmakta ve gönül süslemektedirler.
Kur’an, medeniyetinde konuşma dili en üst düzeyde ayarlanmış, düzenlenmiş ve bu çerçevede konuşma emredilmiştir. Buna, mesela deyip örnek vermek gerekirse, miras taksiminde mirasla ilgisi olmayan birileri varsa, mirastan onlara da bir şeyler verilir ve gönül alınır. Şimdi bunu ilgili ayette takip edip görelim: Miras taksim edilirken uzak akraba, yetimler ve yoksullar da hazır bulunurlarsa mirastan onlara da veriniz ve onlara maruf söz söyleyiniz. (Nisa: 4/8) Farkında mısınız? Miras ile alakaları olmayanlara mirastan verin, yedirin, doyurun onlara maruf söz söyleyerek gönüllerini onarın. Şu inceliğe, şu nezakete ve şu hassasiyete bakar mısınız? İslam’da iletişim kalitesi yalnız bu kadar değildir. Dahası vardır.
Hemen her alan ve hemen her kesim için muhatabın idrakine göre seçkin hitap tarzları vazedilmiştir. Bütün beşeri sistemlerin en üstün ve en nitelikli konuşma tarzını sanat niteliğinde deklare eden Kur’an, sözün en güzelini söylemeyi emreder ve müminin en medeni tarzda konuşmasını öğütler. Cenab-ı Hakk, İsrâ suresinde konuya sıcacık bir açıklama yapar ve buyurur: Kullarıma de ki: Onlar sözün en güzelini söylesinler. Çünkü şeytan, onların aralarını bozmaya çalışır. Şüphesiz, şeytan, insanın açık bir düşmanıdır (İsrâ: 17/53) Demek ki insanlar, Allah Teâlâ’nın muradına uygun konuşmazlarsa, şeytan, onların aralarını bozar.
Allah Teâlâ Müslümanlara, münafıklarla nasıl konuşacaklarını bile emretmiştir:
O münafıklar öyle kimselerdir ki, Allah onların kalplerinde ne olduğunu bilir. Artık onlardan çekin ve onlara öğüt ver ve onlara nefisleri hakkında beliğ söz söyle. (Nisa: 4/63) Günümüzde Müslümanların her kesiminde hele gruplaşmış olanların arasında birileri, başka birilerinin hakkında ya da hocaları hakkında takıntı moduna girer ve beğenmediği tarafı yüzünden onları toptan tasfiye eder ve manevi bağları hepten koparır atarlar. Oysa Cenab-ı Hak, münafıklara bile öğüt verilmesini ve beliğ söz söylenmesini emreder. Olgun ve toparlayıcı hitap tarzı olan beliğ sözü ihmal etmeden Müslümanların kullanmaları ilginç ve manidar olmalıdır. Ya Müslümanlar bu dili bilinç düzeyinde kullanmıyorlarsa ne acı ve hazin olur.
Kur’an medeniyeti, konuşma dilini tüm incelikleriyle sistematize etmiş ve iletişim dilini sıcacık dostluk bağı olarak kullanmayı sisteme yerleştirmiştir. Sağlıklı iletişim için bu konu çok önemlidir. Haftaya inşallah... Esselamu aleykum.
İlhan Oral.
FANİ DUNYA RADYO FORUM
