Cuma namazında İç Ezan ve Mesajları
Ezan İslam’ın önemli şiarlarından (alamet-i farika) olup önemli mesajlar ihtiva etmekte (içermekte) dir. Cuma günü Hutbe öncesi cami içinde okunan ezan ise daha başka bir anlam kazanmakta, mesajını genişletmektedir.
Dışarıda okunan ezanların tekbir, tevhid ve şehadetlerinin anlam ve mesajlarını yedi makale halinde yazmıştım. Bu yazımda ise Cuma günü cami içinde okunan ezanın orada başka mesajlar sunduğunu ifade etmeye çalışacağım.
Önceleri Cuma günü sadece cami içinde bir ezan okunuyordu. Hz. Osman’ın halifeliği zamanında (sanırım nüfus artışı ve dolayısıyla halkın dalgınlıkla Cuma namazına geç kalırlar endişesiyle) dış ezana ihtiyaç duyulmuştur. Daha sonraları ise nüfusun daha da artması, geçim derdinin çoğalması dolayısıyla ezandan önce sala okunmaya ihtiyaç duyulmuştur(1). İç ezanın dış ezandan farklı üç mesajı daha vardır:
1- İç ezanda yine 4 defa ELLAHÜ EKBER (Allah en büyüktür) denilmektedir. Bu defa “Ey cemaat! Minberdeki hatip en büyük olan Allah’ın öğretilerinden bir tanesini açıklayacak veya duyuracaktır. Onu dikkatle dinleyelim” şeklinde dikkat çekmektedir.
2- EŞHEDÜ En LAİLAHE İLLELLAH cümlesi “Şehadet ederim ki Allahtan başka her şeye hakim olan yoktur; her şeye hâkim olan ancak Allah’tır; dolayısıyla ibadete laik olan da o dur” demek oluyor. Öyleyse her şeye hâkim olan Allah bizim hayatımızın her safhasına da hâkim olduğuna göre ey cemaat gelin; hayatımızın her safhasıyla ilgili ilahi talimatları anlatan imam-hatibi dikkatle dinleyelim. Allah bizi yarattığına göre hayatımızda karşımıza çıkacak meselelerin (problemlerin) hallini de en iyi o bilir. İşte o bilgilerden bir kısmını bugün anlatacak olan hatibi iyi dinleyelim. Ayrıca “İlah” kelimesi sığınak manasına da geldiğine göre müezzin tüm cemaate “Allah’ın talimatlarına uygun yaşayın ki o sığınağa kabul edilebilesiniz” demiş olmaktadır.
3- EŞHEDÜ ENNE MUHAMMEDEN RASÜLÜLLAH cümlesi de “Muhammed Allah’ın elçisidir” demektir. Öyleyse “Hz. Muhammed Allah’ın elçisi olduğuna göre onun da gerek ferdi (bireysel) ve gerekse içtimai (toplumsal) hayatımızda karşılaşacağımız dertlerimize çare olacak sözleri vardır. İmam efendi onlardan da nakiller yapacaktır. Bize düşen onları iyice dinlemektir” mesajı var burada.
Müezzin HAYYE ALESSALAH, HAYYE ALELFELAH sözüyle de “İmam-Hatibin meselelerimizle ilgili ilahi (Allah’a ait) ve nebevi (Peygambere ait) öğretileri iyice yerine getirebilmek için Allah’ın huzurunda Peygamberimizin öğrettiği şekilde namaz kılalım ki felaha (kurtuluşa) erelim” demiş oluyor. Ezanı dinlerken bu cümlelerin tekrar edilmeyip yerine “Ve lahavle ve lakuvvete illa billah yani Allah’ın yardımı veya takdiri olmadıkça işimizi çeviremeyeceğimiz gibi ona gücümüz de yetmez” dediğimize göre Allah’ın kulluğuna uygun bir vazıyette olmaya devam edelim ve şimdi de hatibin Allah ve peygamberden yapacağı aktarmalara ve bunların gölgesinde yapacağı açıklamalara uyalım ki işlerimiz çevrilsin. Sıkıntılarımız huzura, yoksulluğumuz bolluğa, anarşi asayişe (emniyete) döndürülsün.” Temennisinde bulunmuş olduğu gibi cemaat de aynı temenniyi tekrar etmiş oluyor.
Müezzinin iç ezanı minberin ve dolayısıyla imamın önünde okumasının manası da:
“Ey imam! Allah en büyüktür; öyleyse onun öğretilerini onun büyüklüğüne yaraşır biçimde anlat bize. Allah-ü Teâlâ her şeye hâkim olduğuna göre dertlerimizin her çeşidine çare olacak ilahi öğretileri; Hz. Muhammed de Allah’ın elçisi olduğuna göre onun sözlerini (hadislerini) ona yaraşır biçimde açıkla bizlere” demek oluyor.
Burada önemli bir hususa dikkatinizi çekmek istiyorum. Birkaç yıldan beri Cuma günü yapılan vaazlarda dış ezan okunmaya başlayınca vaaz kesilmektedir. Bununla ezanı tekrar etme sünnetine riayet edilmek isteniyor. Halbuki ezanı tekrar etmek sünnet, çeşitli konularda cemaatin aydınlatılması veya ibadetler hakkında bilgilendirilmesi farzdır. Hatta cami içinde ezana icabet etmek sünnet bile değil menduptur (2).
Bu nedenle mendup veya sünnet uğruna farzın kısa kesilmesi doğru olmaz. Zaten Cuma gününe ait esas ezan cami içinde okunacak ve cemaat de dinleyecek ve tekrar edebilecektir. Dolayısıyla dış ezan esnasında vaazlar kesilmeyip devam etmelidir.
-----------------------------------------------------------------------------
(1) TDV.İslam Ansiklopedisi Ezan bahsi
(2) Reddülmuhtar/İbniabidin, Ezan Bahsi
FANİ DUNYA RADYO FORUM
