HAŞİMATO HASTALIĞI
Haşimato hastalığı tiroit bezindeki bir hastalıktır. Japon bilim adamı Prof. Dr. Hashimoto tarafından bulunmuştur.
Haşimato hastalığı otoimmün hastalıklardan birisidir. Otoimmün hastalıklarda vücut kendi dokusunu yabancı doku olarak algılayıp onu yok etmek ister ve vücut kendi hücrelerine saldırır. Haşimato tiroiditinde de vücut tiroit bezini yok etmek ister. Vücudumuz tiroit bezini yok etmek için çok miktarda anti-TPO antikoru ve anti-tiroglobulin antikoru üretir. Bu antikorlar tiroit bezine bağlanarak tiroit hücrelerini harap ederler. Bu arada tiroit bezine birçok iltihap hücresi birikir. İltihap sonucu tiroit hücreleri tahrip olarak azalınca da bez küçülür, hormon yapacak hücre kalmaz ve sonunda tiroit hormon yetmezliği ortaya çıkar. Bu hastalarda yıllar içinde tiroit bezi gittikçe küçülür. Başlangıçta ufak bir guatr ve kanda anti-TPO antikor yüksekliği varken TSH, T3 ve T4 hormonları normaldir. Daha sonra zaman içinde hastalık ilerledikçe önce başlangıç hâlinde tiroit yetmezliği (sadece TSH yüksek, fakat T3 ve T4 normal) sonra tam tiroit yetmezliği (TSH yüksek, T3 ve T4 hormonları düşük) gelişir.
Haşimoto hastalığı başlangıcında tiroit bezinde büyüme yani guatr vardır; daha sonra tiroit bezi yavaş yavaş devam eden harabiyet nedeniyle yıllar içinde küçülerek sanki yok olur.
Risk Grubu
Haşimato hastalığının nasıl başladığı tam olarak bilinmese de genetik eğilim önemlidir. Ailesel özellik gösterir. Aynı ailenin üyelerinde sık görülür. Haşimato tiroiditi olan hastalarda kuvvetli bir genetik geçiş vardır, bu hastaların birinci dereceden akrabalarında tiroit antikorları (anti-TPO ve anti-tiroglobulin) yüksek olarak bulunur ve hastalık ailenin diğer üyelerinde de sıklıkla ortaya çıkar. Bu nedenle Haşimato troiditi varsa ailenin diğer üyeleri de taranmalıdır.
Haşimato tiroiditi sıklığı iyot alımı arttıkça artmaktadır. ABD ve Japonya gibi iyot alımının yüksek olduğu ülkelerde sıklığı yüksektir.
Görülme Sıklığı
Toplumun % 2’sinde bulunur. Haşimato hastalarının % 95’i kadındır. Tüm yaşlarda ortaya çıkarsa da 30-50 yaş arasında sıktır. Kadınlarda erkeklere göre 15-20 kat daha fazla görülür. Ergenlik çağındaki kızlarda görülme sıklığı % 0.8-1.6’dır.
Hastalık Belirtileri
Çoğu hastanın hiçbir şikâyeti yoktur. Bazı hastalarda küçük bir guatr ve anti-TPO antikor yüksekliği vardır. Bazen tiroit bezi yetmezliği (tiroit hormon yetmezliği-hipotiroiti) ile doktora başvururlar.
Yaş ilerledikçe haşimatolu hastalarda hipotiroidi (tiroit bezi yetmezliği) sıklığı artar.
Haşimatolu hastalarda lastik sertliğinde bir guatr vardır. Çok nadiren tiroit bezi sert olabilir. tiroit bezinde ağrı veya hassasiyet yoktur. Genellikle tiroit büyümesi sessiz olur ve şikâyet bulunmaz. Bu hastalar, doktora genellikle guatr nedeniyle veya tiroit hormon azlığının neden olduğu hâlsizlik, bitkinlik, el ve yüzde şişme, ses kalınlaşması gibi şikâyetler nedeniyle başvururlar.
Haşimoto Tiroiditi ile Birlikte Sık Görülen Hastalıklar
Haşimato tiroiditi olan hastalarda diğer otoimmün hastalıklar sıklıkla birlikte olur:
Graves hastalığı
Tip 1 şeker hastalığı
Addison hastalığı (böbreküstü bezi –kortizol yetmezliği)
Testis ve yumurtalık iltihabı
Paratiroit hormon azlığı
Hipofiz bezi iltihabı
B12 vitamin eksikliğine bağlı kansızlık
Vitiligo (ciltte beyaz alanlar olması)
Romatoit artrit (küçük eklem iltihabı)
Trombosit isimli kan hücre azlığı
Myastenia gravis (kaslarda ağrı ve güçsüzlük yapan bir kas hastalığı)
Haşimato tiroiditi; addison hastalığı (böbrek üstü bezi yetmezliği), diyabetes mellitus (şeker hastalığı), hipoparatiroitizm (paratiroit hormon düşüklüğü-kalsiyum düşüklüğü) ve pernisiyöz anemi (B12 vitamini eksikliğine bağlı kansızlık) ile birlikte sık görülür.
Çocuklarda haşimato hastalığı olursa büyüme gecikmesi, kemik yaşında gecikme ve yüksek kolesterol düzeyleri saptanır.
Laboratuvar Bulguları
Haşimato tiroidinden şüphelenildiğinde, anti-TPO antikoru, T3, T4 ve TSH hormon tetkiklerine bakılır. Hashimato tiroiditli olguların yaklaşık % 80’inde tanı konduğunda normal T4, T3 ve TSH düzeyleri saptansa da tiroit bezinde hormon yapımı azalmaya başlamıştır.
Anti-TPO antikorlar hastaların % 95’inde ve anti-tiroglobulin antikorlar % 60’ında yüksek olarak bulunur.
Anti-TPO antikoru yüksek hastaların % 25-50’sinde tiroit bezi yetmezliği başlangıç hâlinde olabilir, yani TSH hormonu yüksek, fakat T3 ve T4 hormonu normaldir.
Tedavi
Haşimato tipi tiroit iltihabını yok edecek bir tedavi şekli veya hastalığı tamamen ortadan kaldıracak bir tedavi yolu yoktur. Yapılan tedavi sadece guatr ve tiroit bezi yetmezliği varsa onun tedavisi şeklinde olur.
Guatrı olan veya tiroit bezi yetmezliği olan kişilerde tiroit hormon ilacı levotiroksin ile tedavi yapılır ve ilaç dozu serum TSH düzeylerini normale getirecek şekilde doktorunuz tarafından ayarlanır. Burada amaç TSH düzeyini 1.5-2.5 IU/L olacak şekilde ayarlamaktır. Hipotiroidi olmasa bile guatrı olan haşimoto hastaları tiroit ilacı tedavisinden fayda görür ve guatrları küçülür.
T4 ve T3 hormonu normal, ancak TSH hormonu yüksek olan hastalarda TSH >4 IU/L ve anti-TPO yüksek ise küçük dozda ilaç tedavisi yapılır.
Hashimoto Tiroiditi Olan Hastaların Dikkat Etmesi Gereken Hususlar
• Hastalarda, iyot kısıtlamaya, iyotsuz tuz kullanmaya gerek yoktur. Günlük iyot ihtiyacı karşılanmalıdır; iyotlu tuz kullanmaya devam edilmelidir.
• Klinik olarak kanıtlanamasa da Selenyum desteği önerilir. Günde 100-200 mikrogram selenyum hastalık için faydalı olabilir.
• Tiroit hormon ilaçları aç karnına içilmeli. Midede ağrı yapıyorsa tok karnına alınmalı ancak en iyisi aç karnına alınmasıdır. Aç karnına alınan ilacın emilimi daha iyi olur.
• İlaç, her zaman alınan öğünde alınmamışsa bir sonraki öğünde alınmalı. Bir gün önce almak unutulmuşsa ertesi günü sabah ve akşam 2 kez alınmalı.
• Kalsiyum, demir ve mide ilaçları tiroit ilacının emilimini bozar.
• Gebe kalmayı düşünen kadınlar doktoruna mutlaka ilaç konusunda danışmalıdır. Gebe kalınca da tiroit ilaçları alınacaktır. İlaçların çocuğa zararı yoktur. Tiroit ilacı alınmazsa düşük riski artar. Doğum sonrası kontroller devam etmelidir.
Uzm. Dr. Reyhan Köroğlu.
FANİ DUNYA RADYO FORUM
