KARA BASANMI UYKU FELCİMİ?
Değerli okuyucular, halk arasında karabasan olarak bilinen uyku felci, uyanma veya uykuya dalma sırasında gelişen bir uyku bozukluğudur.. Tablo, iş stresi yüzünden çalışan kesimde, özellikle vardiyalı çalışanlarda daha sık ortaya çıkar.
Uyku felci ya da karabasan, bedenin geçici olarak hareket edememesi yani felç olması durumuna deniyor. Karabasanın, ailesinde uyurgezerlik, gece terörü gibi uyku bozukluğu olanlarda vardiyalı çalışanlarda depresyon hastalarında, geçmişte travmatik anıları çok olan kişilerde daha sık görülür. Çalışanlar iş stresi yüzünden daha sık karabasan yaşıyorlar. Bunun en önemli tetikleyici nedeni ise uyku düzensizliğidir.
Uykuya dalma ve uykuyu sürdürme sırasında beyinde bazı fizyolojik değişiklikler meydana geliyor. Düz bir çizgiden ziyade sarmallar halinde devam eden bir uyku süreci oluşuyor. Her bir sarmal yaklaşık 90 dakika sürüyor. Biri biterken diğeri başlıyor. Her bir sarmal REM ve Non-REM uykularından oluşuyor. Uyku felci, REM uykusu sırasında ortaya çıkıyor. Beyin uyurken vücut kasları da uykudadır. Uyuyan bir insanın kolunu kaldırıp bıraktığınızda kolu düşer çünkü kaslar aslında felç konumundadır. REM uykusu sırasında beyin bazen birden uyanır, ancak bu uyanma kaslarda olmaz. Kaslar felç durumunda kalır ve beynin uyanıklığına eşlik edemez. Uyanan kişi sanki vücudunun üzerinde biri oturmuş ya da ağırlık çökmüş gibi hisseder. Aslında o anda olan durum kişinin kaslarını kıpırdatamaması sonucu hissettiği felç durumudur. Beyni uyanan kişi bedeni ve kasları tam olarak uyanmadığından hareket edemez, konuşamaz. Çoğu zaman bunu yaşayan kişiler korku ve endişeye kapılırlar.
Kaslardaki bu geçici felç durumu aslında koruyucudur, çünkü REM uykusunda rüya görürüz. Rüyada koşarız, zıplarız ve bazen uçarız. Rüya sırasında yaptığımız hareketleri gerçekte de yapmamamız için kaslarımızda geçici felç durumu meydana gelir. Bu sayede rüyada koşarken koşma hareketini yapmamış oluruz. Bu sırada beyin uyumaya devam etmesi gerekirken bir anda uyanır.
Uyku felcinden korunmak için uyku ortamının düzeni çok önemlidir. Işık açık uyumak, fazla ışık veren gece lambası kullanmak uykunun derinliğini etkiler, düşünülenin aksine karabasan ya da diğer uyku bozukluklarının ortaya çıkmasına neden olur. Yatmadan kısa süre önce yenilen yemek, atıştırmak uyku kalitesini bozacaktır. Mide doluyken yatar pozisyona geçmek reflü riskini de artırır. Bu nedenle uyku zamanına yakın yemek yememek gerekir. Uyku saati ile yemek saati arasında en az iki saat olmalıdır.
Günde en az 7-8 saat uyunmalıdır. Daha az süre uyuyup yettiğini iletenler olur, ancak baktığınızda az uyuyanlarda karabasan sıklığı daha fazladır. Düzenli uyku karabasan tedavisinin en önemli ayağıdır. Düzenli uyku kişinin derin uyku kalitesine yansır ve ani uyanmaların önüne geçer. Aynı saatlerde yatıp benzer saatte uyanmak uyku bozukluklarının görülme sıklığını azaltır.
İnsanlar uykudayken beyin çalışmaya devam eder. Günlük yaşanan olayları, öğrenmeleri, bilgileri yeniden yapılandırır, işler, kategoriler. Uyku pozisyonlarının beynin bu işlevlerini yerine getirmesi üzerinde etkisi olduğu gözlenmiştir.
Özellikle sağ tarafınıza yatmanın faydaları çoktur.
Sol tarafınıza yattığınızda kalbinizin üzerine baskı uygulayacağınız için kalp daha fazla kan pompalamak için ritmini artıracaktır. Bu durumda da nefes darlığı, huzursuzluk hissi, gevşeyememe, dikkatin artması gibi durumla karşılaşılır. Sağ tarafınıza yatmanız durumunda sol burun deliği açılır. Beynin sağ yarım küresine daha fazla oksijen gitmesiyle birlikte parasempatik sistem uyarılır. Bu durumda gevşeme, kalp ritminin düşmesi, tansiyonun düşmesi, kan dolaşımının yavaşlaması gibi durumlar oluşur ve uykuya geçmek kolaylaşır.
Ailede öykü varsa, başka uyku bozuklukları eşlik ediyorsa ya da uyku sırasında apne dediğimiz soluk alıp vermenin durması da gözleniyorsa, kişi uyku laboratuvarına yönlendirilerek uyku EEG’si ile izlenir. Depresyon gibi psikiyatrik hastalıklar da uyku bozukluklarını tetikler. Yapılacak psikiyatrik muayene sonucunda düzenlenecek antidepresan tedavi ve psikoterapi görmek bu sorunu çözer.
Huzurlu ve rahat uyuyabilmeniz duasıyla Allah’a emanet olunuz.
KIVANÇ TIĞLI BULUT.
PSİKOTERAPİST DANIŞMAN.
FANİ DUNYA RADYO FORUM
