ÇOCUKLARDA ERGENLERDE AKRAN ZORBALIĞI
Değerli okuyucularım, akran zorbalığı, bir kişinin ya da grubun, bir kişiyi ya da grubu olumsuz anlamda etkileyecek şekilde sözel, fiziksel veya sosyal saldırganlık içine girerek (lakap takma, tehdit etme, usandırma, itme, vurma vb.) farklı zaman dilimleri içinde tekrarlı olarak kaba güç kullanmasıdır. Akran zorbalığı diyebilmemiz için, zorba davranışlarda bulunan ve bu davranışlara maruz kalanlar arasında güç dengesizliğinin olduğu, zorba davranışın bilinçli ve sürekli yapıldığı, bu davranışların yıldırma ve zarar vermek amacını taşıması gerekir. Zorbalığı yapan kişiye zorba, maruz kalan kişiye ise kurban denir. Zorbalık davranışını sergileyen çocuk ya daha güçlüdür ya da kurban tarafından öyle algılanır. Öncesinde herhangi bir kışkırtma yoktur.
Gerek anaokulu döneminde gerekse lise yıllarında her yaş grubunda görülebilmektedir. Yapılan çalışmalarda akran zorbalığına maruz kalma oranları %8-40 arasında değişmektedir. Zorbalık fiziksel bir eylem olarak görülebildiği gibi, lakap takma, dalga geçme şeklinde sözel de olabilir. Akran zorbalığının hedefi olan çocuklarda aşırı kızgınlık ve duygusal stres görülmekte ve bu davranışlar zorbalık davranışı gösteren çocukları tahrik ettiği için sürekli bir hedef haline getirir. Bu zorba davranışlar, kurban çocuklarda davranışsal ve duygusal sorunlar oluşturmaktadır.
Akranı tarafından reddedilen bir çocuk sosyal anlamda yetersiz ise kurban adayı olması kolaylaşır. Yalnız gezen ya da az sayıda arkadaşı olan çocukların kurban olma riski daha yüksektir. Zorbalık davranışı gösteren çocuklar genellikle kendileri gibi çocukları arkadaş olarak seçerler. Bu anlamda bir ya da daha fazla arkadaşa sahip olma akran zorbalığına karşı koruyucudur.
Bir çocuğun akran zorbalığı göstermesindeki nedenleri şöyle sıralayabiliriz;
1-Arkadaşına baskı yaparak, kendisini diğer arkadaşları arasında üstün görmek istediği için.
2-Çözüm yolu olarak baskı unsurunu gördüğü için.
3-Kurbana gösterdiği baskıyı, kurbanın hak ettiğini düşündüğü için zorbalık yapabilir.
Zorba davranışları 4 kısma ayırabiliriz;
1- Fiziksel zorba davranışlar;
İtmek, çelme takmak, tükürmek, saç çekmek, tokat atmak, tekme vurmak, yumruk atmak, tırmalamak, zor kullanarak eşyasını almak
2- Sözel zorba davranışlar;
Lakap takmak, alay etmek, dalga geçmek, onurunu zedeleyecek sözler söylemek, hakaret etmek, dedikodu çıkarmak, tehdit etmek ve küfür etmek
3- Duygusal zorba davranışlar;
Konuşmamak, yalnız bırakmak, dışlamak, ağır işler yaptırmak, etkinliklere dahil etmemek, yardım etmemek
4- Cinsel zorba davranışlar;
Cinsellik içeren sözler, sarkıntılık, elle rahatsız etme.
Ergenler pek çok nedenle zorbalık kurbanı olmaktadır. Çekingen, sessiz ya da sosyal becerileri yetersiz olanların, daha yalnız çocukların ve fiziksel ya da ruhsal sorunu olanların zorbalığa maruz kalma riski arttığı gibi; zeka düzeyi yüksek olan, derslerinde diğerlerine göre başarılı olan çocukların da zorbalık kurbanı olma riskinin daha yüksek olduğunu gösteren çalışmalar vardır.
Zorbalığa maruz kalma nedeniyle yaşanan travmalar ergenlikte sık karşımıza çıkan durumlardır. Çünkü bu dönemde sosyal farkındalık artar, grup içinde sevilmek ve saygı görmek önem kazanır. Grup içinde aşağılanmak ya da gruptan dışlanmak ergenler için korkutucudur. Eğer grup liderleri konumundaki çocuklar saldırganlığa eğilimli ise saldırganlık grup normu haline gelebilir. Bu gruplarda, normlara uygun davranmayan çocuklar alay edilerek, aşağılanarak ya da dışlanarak ruhsal travmalara maruz kalabilirler.
Akran zorbalığını önlemek için; ebeveyn olarak, okul ile işbirliği içinde olunmalı, okuldaki durumu ile ilgili belli zaman dilimlerinde bilgiler alınmalı, Çocuklarınızla sürekli konuşmalı, anlattığı yaşadığı olayları önemsemeli, duygularını paylaşmasına izin vermelisiniz. Her koşulda yanında olduğunuzu ve ona değer verdiğinizi hissettirmelisiniz.
Değerli okuyucularım eylül ayının ikinci haftasına kadar yazılarıma ara vereceğim. Bugüne kadar benden dualarını ve desteklerini esirgemeyen okurlarıma çok teşekkür ediyorum. Yeni yazılarda görüşmek dileğiyle Allah’a emanet olunuz. Hayırlı bayramlar.
KIVANÇ TIĞLI BULUT.
PSİKOTERAPİST DANIŞMAN.
FANİ DUNYA RADYO FORUM
